محدودیت دامنه نوسان؛ کاهش ریسک یا کاهش جذابیت بازار؟

علیرضا عابدینی 
مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری بیمه دانا

در حالی که ریسک سیستماتیک بازار سرمایه در حال افزایش است، نهاد ناظر با محدود کردن دامنه نوسان به ۳ درصد، عملاً سطح بازدهی را کاهش داده و جذابیت بازار سهام را تضعیف کرده است. در این یادداشت، نگاهی دارم به اثرات این سیاست بر نسبت شارپ، بازار آپشن، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سیگنال‌های قیمتی.

ریسک بالا، بازده پایین؟

امروز سطح نوسان (Volatility Risk) بازار سهام ایران حدود ۱۵ درصد تخمین زده می‌شود؛ اما برخلاف این واقعیت، نهاد ناظر با سیاست کاهش دامنه نوسان به ۳ درصد، تلاش کرده تا نوسانات روزانه را کنترل کند. این رویکرد شاید از منظر کوتاه‌مدت نوعی آرامش به بازار تزریق کند، اما در عمل باعث کاهش بازدهی و از بین رفتن تعادل بین ریسک و پاداش شده است.

نسبت شارپ زیر فشار

نسبت شارپ، یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی کارایی سرمایه‌گذاری است. وقتی دامنه نوسان کاهش می‌یابد و فرض شود که سطح ریسک تغییری نکرده، بازدهی نیز کاهش پیدا می‌کند؛ در نتیجه نسبت شارپ افت می‌کند. با توجه به اینکه شارپ تاریخی بازار سهام ایران در حدود ۱ است، این نسبت با سیاست فعلی کمتر شده و بازار در مقایسه با سایر کلاس‌های دارایی مثل طلا، زعفران یا حتی صندوق‌های درآمد ثابت، جذابیت کمتری پیدا می‌کند.

بازار آپشن؛ نوسانات بیشتر، فرصت‌های آربیتراژی عجیب‌تر

برخلاف بازار نقدی، در بازار آپشن به دلیل محدودیت‌های نماد پایه و قیمت‌گذاری نادرست، نوسانات بعضی اوقات بیشتر هم می‌شود. این اختلال باعث ایجاد فرصت‌های آربیتراژی غیرمنطقی شده است. ممکن است سهمی در صف خرید قفل باشد، اما در بازار آپشن همان دارایی را بتوان با نیم درصد اختلاف(که با توجه به اثر کارمزد معاملات قابل چشم پوشی است)، از طریق قرارداد اختیار خرید تهیه کرد. این یعنی ناکارایی قیمت و تحریف سیگنال بازار.

سیگنال‌های بی‌اثر شده

محدود شدن دامنه نوسان باعث شده تا بسیاری از شاخص‌های تحلیلی مثل حجم معاملات، ورود و خروج پول، یا ارزش ذاتی، کاربرد واقعی خود را از دست بدهند. صف‌های خرید یا فروش حالا بیشتر نتیجه‌ی محدودیت‌های ساختاری‌اند تا تحرکات طبیعی بازار. افزایش دامنه نوسان می‌تواند باعث شود واکنش بازار به اخبار سریع‌تر و واقعی‌تر باشد و هیجانات زودتر تخلیه شود.

صندوق‌های جذاب‌تر بیرون از بورس سهام

در چنین شرایطی، ابزارهای سرمایه‌گذاری جایگزین مثل صندوق‌های طلا، زعفران یا زمین و ساختمان که با دامنه نوسان بالاتری فعالیت می‌کنند، برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر شده‌اند. حتی صندوق‌های اهرمی سهامی، به دلیل محدودیت نوسان، بخشی از قدرت عملکرد خود را از دست داده‌اند. فرصت‌های درآمدی مدیران این صندوق‌ها حالا بیشتر در نوسانات خالص ارزش دارایی (NAV) و نقاط صدور و ابطال است، نه در مدیریت فعال دارایی‌ها.

نتیجه‌گیری

سیاست محدودسازی دامنه نوسان، در ظاهر برای کنترل هیجان بازار اتخاذ شده، اما در باطن باعث کاهش بهره‌وری ابزارهای مالی، افت نسبت شارپ، ایجاد آربیتراژهای بی‌منطق و تضعیف سیگنال‌های تحلیلی شده است. بازنگری در این سیاست و حرکت به‌سوی دامنه‌های پویا یا شناور می‌تواند راه‌حلی برای بازگشت کارایی به بازار سرمایه ایران باشد.