حمل دریایی کالاهای خطرناک؛ نکات و الزامات قانونی

حمل و نقل دریایی یکی از اصلی‌ترین روش‌های جابه‌جایی کالا بوده و بیش از 80 درصد از تجارت جهان از طریق دریا انجام می‌شود. در این میان بخش قابل توجهی از این محموله‌ها شامل کالاهای خطرناک می‌شود. کالاهای خطرناک کالاهایی هستند که به دلیل ماهیت شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی خود می‌توانند تهدیدی برای ایمنی انسان، کشتی باربری و محیط زیست باشند. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات کاملی درباره نقش حمل و نقل دریایی در جابه‌جا کردن کالاهای خطرناک در اختیار شما قرار دهیم.

چه کالاهایی خطرناک هستند؟

کالاهای خطرناک (Dangerous Goods) کالاهایی هستند که به دلیل داشتن یک ویژگی شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی خاص می‌توانند تهدیدی برای سلامت انسان، ایمنی کشتی و محیط زیست ایجاد کنند. این کالاها در صورتی که با استانداردهای ایمنی جابه‌جا نشوند، ممکن است خطراتی نظیر آتش سوزی، انفجار، نشت مواد سمی یا آلودگی‌های زیست محیطی را به دنبال داشته باشند. مهم‌ترین مرجع در زمینه تعریف کالاهای خطرناک، کد بین المللی کالاهای خطرناک دریایی است که این کد توسط سازمان بین المللی دریانوردی یعنی (IMO) تدوین شده است. این کد تمامی کالاهایی که می‌توانند با حمل و نقل دریایی خطرساز باشند را مشخص کرده و ضوابط ایمنی برای جابه‌جا کردن آن‌ها را تعیین می‌کنند.

طبقه بندی کالاهای خطرناک در حمل دریایی

کالاهای خطرناک ویژگی‌های مشترکی نظیر پتانسیل بالای ایجاد حادثه، لزوم شناسایی سریع با برچسب گذاری، نیاز به اقدامات ویژه در بارگیری و حمل و ضرورت آموزش تخصصی پرسنل برای مدیریت آن‌‌ها دارند. با این وجود به 9 دسته اصلی تقسیم می‌شوند که در این جدول آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

قوانین بین المللی حمل دریایی کالاهای خطرناک

حمل کالاهای خطرناک در دریا به خاطر ماهیت پر ریسکی که دارند، با قوانین سخت گیرانه‌ای انجام می‌شوند. این مقررات با هدف حفظ ایمنی کشتی، جان خدمه و سلامت محیط زیست تدوین شده و تمامی کشورها موظف هستند که آن را رعایت کنند.

الزامات بسته بندی کالاهای خطرناک

کالاهای خطرناک باید در بسته بندی مقاوم و تایید شده قرار بگیرد. بسته بندی این نوع کالاها تحمل فشار، دما و ضربه را در زمان حمل دارند تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود. استفاده از کد بسته بندی روی این کالاها نیز ضروری است, چرا که این کد نشان می‌دهد بسته مورد تایید سازمان ملل است.

الزامات علامت گذاری کالاهای خطرناک

هر کالا باید مطابق با طبقه بندی خود یک برچسب خطر داشته باشد. از جمله این برچسب‌ها می ‌توان به برچسب خطر آتش زا، سمی یا رادیواکتیو اشاره کرد. قرار دادن شماره UN Number روی بسته بندی کالا ضروری بوده و  این علامت گذاری باید خوانا، بادوام و در معرض دید باشند.

الزامات بارگیری و جداسازی کالاهای خطرناک

کالاهای خطرناک باید طبق جدول جداسازی IMDG Code چیده شوند؛ به این صورت که مواد غذایی نباید در کنار مواد سمی یا خورنده قرار بگیرند. همچنین بارگیری در کشتی‌های مسافربری محدودیت‌های خاصی دارد؛ برخی از کالاهای خطرناک به هیچ عنوان با کشتی باربری قابل حمل نیستند.

الزامات آموزش پرسنل

تمام افرادی که در فرایند حمل کالاهای خطرناک نقش دارند، باید دوره آموزشی آگاهی، ایمنی و واکنش اضطراری در برابر خطر را گذرانده باشند. آموزش باید مستند شده و گواهینامه معتبر برای آن نیز صادر شود.

الزامات تجهیزات ایمنی و اضطراری

از دیگر نکات ایمنی که برای جابه‌جایی کالاهای خطرناک باید رعایت شود این است که کشتی به تجهیزات اطفای حریق ویژه مواد شیمیایی مجهز باشد. علاوه بر این، برخورداری از سیستم تهویه و کیت‌های نشت گیری برای جابه‌جایی کالاهای خطرناک ضروری هستند.

الزامات زیست محیطی

طبق قوانین سازمان جهانی دریانوردی، تخلیه، نشت یا دفع کالاهای خطرناک در دریا به صورت کامل ممنوع است. هر گونه حادثه به وجود آمده از جابه‌جایی کالاهای خطرناک نیز باید سریعا به نزدیک‌ترین ایستگاه ساحلی یا مرکز هماهنگی امداد دریایی گزارش شود.

اهمیت حمل دریایی در جابه‌جایی کالاهای خطرناک

حمل و نقل دریایی به عنوان ستون اصلی تجارت جهانی، بخش زیادی از تبادلات بین المللی را دربرمی‌گیرد. در این میان بخش بزرگی از این محموله‌ها شامل کالاهای خطرناک است؛ کالاهایی نظیر نفت خام، فرآورده‌های شیمیایی، گازهای مایع، مواد منفجره و حتی کالاهای رادیواکتیو که برای اقتصاد جهان حیاتی هستند اما همزمان حمل آن‌ها چالش‌هایی را به دنبال دارد. در ادامه اهمیت حمل دریایی در جابه‌جایی کالاهای خطرناک را در زمینه‌های مختلف بررسی می‌کنیم.

1. ظرفیت و مقیاس بی‌نظیر: کشتی‌ها، گازبر و کشتی‌های کانتینری ظرفیت حمل میلیون‌ها تن کالای خطرناک را دارند. هیچ شیوه حمل و نقل بین المللی دیگری قادر به جابه‌جا کردن چنین حجمی از بار نیست.
2. نقش حیاتی در زنجیره تامین جهانی: بسیاری از صنایع  مانند صنعت انرژی، پتروشیمی، داروسازی و کشاورزی به حمل دریایی وابسته هستند. انتقال نفت خام و سوخت‌های فسیلی از مناطق تولید به مراکز مصرف به صورت کامل از طریق دریا انجام می‌شود. بنابراین بدون حمل دریایی، جریان انرژی و مواد اولیه حیاتی در جهان مختل می‌شود.
3. صرفه جویی اقتصادی: حمل دریایی به نسبت حمل زمینی یا حمل هوایی هزینه مقرون به صرفه‌تری دارد. این ویژگی باعث شده تا کشورها بتوانند کالاهای خطرناک را با قیمت مناسب در مقیاس وسیع‌تری جابه‌جا کنند.
4. دسترسی به بازارهای بین المللی: از طریق حمل دریایی، کالاهای خطرناک می‌توانند بین قاره‌ها جابه‌جا شوند. بنادر به عنوان نقاط اتصال جهانی، مسیر انتقال ایمن این کالاها را فراهم می‌کنند.

چالش‌های حمل دریایی کالاهای خطرناک

حمل دریایی کالاهای خطرناک علاوه بر اهمیت اقتصادی، با چالش‌ها ریسک‌های جدی همراه هستند که در صورت مدیریت نادرست ممکن است خسارات جانی و مالی و زیست محیطی جبران ناپذیری را به همراه داشته باشند. در ادامه برخی از مهم‌ترین چالش‌های حمل دریایی کالاهای خطرناک را عنوان می‌کنیم.

تهدیدات زیست محیطی

یکی از چالش‌های حمل دریایی کالاهای خطرناک، تهدیدات زیست محیطی است. نشت مواد نفتی یا شیمیایی می‌‌تواند باعث آلودگی شدید آب دریا، مرگ آبزیان و از بین رفتن زیست بوم‌های دریایی شود. هر گونه انفجار یا آتش سوزی مواد خطرناک مواد سمی و شیمیایی را در آب و هوا گسترش داده و این موضوع خسارت‌های زیادی به محیط زیست می‌زند. نمونه بارز این نوع تهدیدات، حوادث به وجود آمده برای نفتکش‌ها هستند که اثرات آن تا سال‌ها باقی می‌ماند.

خطرات برای سلامت کارکنان و خدمه

کار با مواد سمی، خورنده یا رادیواکتیو سلامت خدمه و کارکنان بندر را تهدید می‌کند. استنشاق گازهای سمی، تماس پوستی با مواد خورنده یا قرار گرفتن در معرض تشعشعات ممکن است بیماری‌های جدی یا مرگ را به دنبال داشته باشد. فشار روانی ناشی از کار با این نوع بارها نیز یکی از ریسک‌های پنهان است که بر بهره وری کارکنان تاثیر می گذارد.

مسائل بیمه و مسئولیت حقوقی

شرکت‌های کشتیرانی موظف هستند پوشش بیمه مخصوصی برای محموله‌های خطرناک داشته باشند. به طور معمول هزینه این نوع بیمه بسیار بالاتر از کالاهای عادی است. در صورت بروز حادثه، مسئولیت حقوقی شرکت، مالک کشتی، فرستنده بار و حتی بندر درگیر می‌شود. اختلاف حقوقی بر سر تعیین مقصر حادثه باعث طولانی شدن و هزینه‌بر شدن دعاوی می‌شود. علاوه بر خسارات مالی، اعتبار بین المللی شرکت‌ها نیز در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

جمع بندی

حمل دریایی کالاهای خطرناک، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های تجارت بین‌المللی، نقشی حیاتی در پایداری زنجیره تأمین جهانی ایفا می‌کند. این نوع حمل‌ونقل امکان جابه‌جایی مقادیر عظیمی از کالاهای حیاتی مانند نفت، گاز، مواد شیمیایی، و حتی مواد رادیواکتیو را با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و در مقیاس جهانی فراهم می‌سازد. با این وجود به دلیل ماهیت پر خطر این نوع بارها، جابه‌جایی دریایی کالاهای خطرناک با ریسک‌های متعددی روبه‌رو است. برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی رعایت قوانین و مقررات بین‌المللی همچون IMDG Code، SOLAS و MARPOL به‌ همراه آموزش مستمر پرسنل و استفاده از فناوری‌های نوین در بسته‌بندی، بارگیری و واکنش اضطراری، ضرورتی انکار ناپذیر است. شرکت پی اس پی اکسپرس با تجربه سال‌ها فعالیت در زمینه پست سریع بین المللی، می‌تواند به شما در زمینه آماده سازی مدارک لازم، انتخاب بهترین مسیرهای دریایی و نحوه جلوگیری از بروز خطرات احتمالی کمک‌ کند. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد.