رویای پایان رکود ٣ ساله سیمان در نیمه دوم ٩۵

مهدیه کردی

یکی از مهمترین محصولات استراتژیک کشور ، سیمان است. نخستین کارخانه تولید سیمان در سال 1310 در جنوب تهران احداث شد. در حال حاضر تقریبا 90 واحد تولید سیمان و کلینکر در کشور مجوز فعالیت دارند که 72 واحد آن فعال می‌باشد.

کلینکر مهمترین ماده اولیه سیمان است که از ترکیب آهک ، رس ، سیلیس ، و اکسیدهای معدنی در دمای 1400 درجه سانتیگراد ساخته می‌شود. از آسیاب کردن کلینکر و سنگ گچ ، انواع سیمان تولید می‌گردد.

مدت زمان انقضای سیمان و کلینکر بستگی به شرایط و محیط نگهداری دارد ؛ اما معمولا نگهداری بیش از یک سال کلینکر دپو شده موجب افت کیفیت آن می‌گردد. برخی شرکت های سیمانی در سال گذشته ، به دلیل رکود حاکم بر بازار و وجود دپوی زیاد کلینکر ، با مشکل روبرو شدند و گاهی برای جلوگیری از تباه شدن محصول ، اقدام به فروش سیمان با قیمتی نازل در بازار نمودند.

در سنوات گذشته ، و پس از پایان جنگ تحمیلی در ایران ، کشور در شرایطی بود که نیاز به احداث سازه های بتنی در سدسازی ، جاده سازی و ساخت و ساز شهری محسوس بود. تقاضای بالای سیمان در کشورهای همسایه خصوصا عراق ، افغانستان و سوریه نیز صادرات سیمان ایران را جذاب تر کرده بود. از همین رو مجوز احداث کارخانجات تولید سیمان در نقاط مختلف کشور صادر شد. تقاضای مصرف سیمان در بازارهای داخلی در برخی سال ها بیش از عرضه آن بوده و گاه قیمت سیمان در بازارهای آزاد بیش از قیمت مصوب کارخانه بوده است.

شرکت های سیمانی در بودجه واقعی سال 94 خود ، با کاهش قابل ملاحظه حجم فروش نسبت به سال 93 ، مواجه بودند و تعدیلات منفی متعددی در گروه شاهد بودیم. به طور مثال شرکت سیمان ارومیه با افت 38 درصدی و شرکت سیمان بهبهان با افت 35 درصدی فروش نسبت به سال گذشته همراه بودند. سایر شرکت های سیمانی نیز کم و بیش با همین مشکل دست به گریبان بودند.

کاهش فروش عمدتا ناشی از رکود بازار مسکن و همچنین افت درآمد دولت و به تبع آن کاهش بودجه عمرانی بوده است که مصرف سیمان در بازارهای داخلی را به شدت کاهش داده است.

با توجه به رکود داخلی، تولیدکنندگان سیمان ناچار به ارائه تخفیفات سنگین فروش و همین طور کاهش حجم تولید شده اند. با توجه به آنکه سیمان مدت ها است که افزایش قیمتی نداشته ، احتمالا در تیرماه با افزایش قیمت سیمان در بازار مواجه خواهیم شد.

 در بررسی جامع صنعت سیمان گفتگویی با عبدالرضا شیخان دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان ، محمد اسعدی مدیر عامل شرکت سیمان سپاهان ، محمد علی بنیادی کارشناس صنعت سیمان ، منوچهر قائمی مدیر مالی شرکت سیمان خوزستان ، محمد حسین خلیلی مدیر مالی شرکت سیمان مازندران ، و ایرج موسوی مدیر صادرات شرکت سیمان هرمزگان انجام شده است . آنچه می‌خوانید چکیده ای از این گفتگوها است.

مشکل اصلی صنعت سیمان چیست؟

عبدالرضا شیخان : در اوایل دهه 80 ، با توجه به رشد اقتصادی کشور ، نیاز به تاسیس کارخانه های سیمان احساس شد. در حال حاضر حتی در صورت رشد اقتصادی کشور ، شرکت های سیمانی با ظرفیتی بالغ بر 80 میلیون تن در سال ، جوابگوی نیاز داخلی کشور تا سال 1404 هستند. احداث کارخانه سیمان جدید توجیه اقتصادی ندارد و انتظار می رود دیگر مجوز ساخت کارخانه سیمان در کشور صادر نگردد.

محمد اسعدی : قیمت گذاری سیمان از یک سال و نیم پیش توسط کارخانجات تولیدکننده سیمان و با هماهنگی انجمن صنفی انجام می شده ، اما به خاطر مازاد عرضه سیمان ، شرکت ها اقدام به فروش با بهایی کمتر از قیمت مصوب می‌کنند. همچنین در چند ماه اخیر که صادرات سیمان به عراق با مشکل روبرو شده ، رقابت قیمت سیمانی ها تشدید شده و میزان تخفیفات فروش افزایش یافته است.

محمد علی بنیادی : رکود صنعت سیمان تحت تاثیر کاهش فروش ، افزایش هزینه ها و کمبود نقدینگی شرکت های سیمانی در 2 سال اخیر تشدید شده است. برای خروج صنعت از رکود چند راه پیش رو داریم ؛ مدیریت هزینه ها ، کاهش و مدیریت تولید ، افزایش فروش و صادرات و تلاش ویژه دولت برای بهبود اقتصاد کشور به ویژه فضای ساخت و ساز و افزایش بودجه های عمرانی.

محمد حسین خلیلی : مشکلات رکودی فروش سیمان هنوز کماکان وجود دارد و فروش داخلی و صادراتی با تخفیف نسبت به قیمت مصوب صورت می‌گیرد. فروش صادراتی سیمان به صورت ریالی انجام می‌شود و هنوز گشایش LC صورت نگرفته است.

ایرج موسوی : مشکل اصلی بازار سیمان ، عدم وجود توازن در عرضه و تقاضا است. با رکود ایجاد شده در کشور در سالهای اخیر و افتتاح کارخانه های سیمان جدید، این توازن کاملا به سمت عرضه تغییر یافته است. همین امر سبب ارائه تخفیفات بسیار زیاد به مشتریان شده و عملا کارخانه های سیمان را با مشکل شدید نقدینگی مواجه ساخته است.

وضعیت صادرات سیمان در حال حاضر چطور است؟ با اقدامات دولت عراق در زمینه افزایش تعرفه واردات ، در آینده صنعت سیمان با مشکلات بیشتری مواجه نخواهد شد؟

عبدالرضا شیخان : در طول سال 1394 حجم قابل توجهی سیمان به کشور عراق صادرات داشته ایم. بخشی از درخواست عراق نیز برای تامین نیاز سوریه بوده است. دولت عراق به جهت حمایت از تولیدکنندگان سیمان داخلی خود ، مبادرت به افزایش تعرفه واردات سیمان نموده است. مزیت کلینکر ایرانی ، قیمت پایین و کیفیت بالا می‌باشد. صادرات کلینکر با توجه به ارزش افزوده پایین تر کلینکر نسبت به سیمان ، برای کارخانجات سیمان ایران سودآوری کمتری دارد. برای رفع مشکل صادرات به عراق مکاتباتی انجام شده و شخص وزیر پیگیر این موضوع می‌باشد. امیدواریم مشکل صادرات به عراق هرچه سریع تر برطرف گردد.

در شرق کشور نیز صادرات سیمان به افغانستان و پاکستان صورت می‌گیرد. اخیرا نیز توافقاتی با پاکستان انجام شده و به نظر می‌رسد وضعیت صادرات در شرق کشور رو به بهبود است. از کشورهای آفریقایی نیز درخواست سیمان داشته ایم ، ولی کشورهای مربوطه تا کنون موفق به ارائه LC قابل قبول در بانک های ایرانی نشده اند. هزینه حمل سیمان به آفریقا بالاتر است، به همین سبب درصدد دریافت تسهیلات و تخفیفات و سوبسید در زمینه حمل و نقل دریایی هستیم.

محمد اسعدی : در سال های 93 و 94 ، مهمترین بازار صادراتی سیمان ، کشور عراق بود که حدود 10 میلیون تن از حجم سیمان تولیدی ایران را شامل میشد. با افزایش تعرفه واردات سیمان از سوی دولت عراق ، در زمینه صادرات به عراق با مشکل جدی مواجه شدیم. باید به سمت صادرات به بازارهای آفریقا متمرکز شویم. با رفع تحریم سویفت و گشایش اعتبارات ارزی ، دسترسی به بازارهای صادراتی آفریقا تسهیل خواهد شد.

محمد علی بنیادی : بدون صادرات ، صنعت سیمان با بحران روبرو می‌گردد. در سال گذشته 18 میلیون و 800 هزار تن صادرات سیمان انجام گرفت و برای سال جاری صادرات بیش از 20 میلیون تنی سیمان پیش بینی شده است که امکان تحقق آن با وضعیت موجود وجود ندارد. بخش اعظم صادرات ایران به کشور عراق بود. با توجه به امنیت نسبی حاکم بر عراق ، دولت عراق به منظور حمایت از کارخانجات تولید سیمان خود و افزایش سودآوری ، محدودیت ها و موانعی بر سر راه واردات سیمان به داخل کشورش ایجاد کرده که صادرات سیمان به این کشور را با مشکل مواجه کرده است. ضمن اینکه وجود رقبای چینی ، ترکیه ای و هندی و همچنین مشکلاتی مثل هزینه حمل ، هزینه گمرک ، کمبود امنیت جاده ای و... صادرات به عراق و افغانستان را دشوار کرده است. ولی این محدودیت ها موجب توقف برنامه های صادراتی ایران نشده و کماکان مترصد ورود به بازارهای جدید از جمله کشورهای آفریقایی ، روسیه ، آذربایجان و ... هستیم.

ایرج موسوی : به دلیل اشباع بازار داخلی از سیمان ، تولیدکنندگان سیمان توجه خاصی بر صادرات دارند. نزدیکی به مرز برای شرکت هایی که در نزدیکی مرزها قرار دارند ، یک مزیت رقابتی است. درحال حاضر تمرکز شرکت سیمان هرمزگان ، صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای شرق آفریقا است. بازارهای آفریقا با توجه به تقاضای تقریبا 20 میلیون تنی و قیمت بالای سیمان در آن منطقه ، جذابیت بالایی دارد. جنوب شرق آسیا هم به عنوان بازار صادراتی جدید در دست بررسی و مطالعه است. کشورهای اروپایی نیز می‌توانند بخشی از بازار صادراتی سیمان ایران باشند. متاسفانه در حال حاضر قیمت گذاری محصولات صادراتی تحت تاثیر رقابت شرکت های داخلی شکل گرفته است. علیرغم هزینه حمل بالای صادرات سیمان به آفریقا ، به سبب قیمت بالای سیمان در آن منطقه ، صادرات جذابیت خواهد داشت ؛ البته به شرطی که تولیدکنندگان داخلی سیمان به خاطر کمبود نقدینگی ، رقابت قیمتی ایجاد نکنند و تخفیفات سنگین ندهند.

محمد اسعدی : دور بودن از مرز ، نمی‌تواند مانع صادرات سیمان محسوب گردد. شرکت سیمان سپاهان با وجود قرار داشتن در نقطه مرکزی کشور ، در سال 94 موفق به کسب رتبه پنجم صادرات سیمان و کلینکر کشور شد. سپاها طی 2 سال اخیر بیش از 1 میلیون تن صادرات سیمان در کارنامه خود ثبت کرده است و این موقعیت به خاطر استفاده از پتانسیل های منطقه، حمل و نقل ریلی و همچنین کیفیت بالای محصول میسر گردید.

ایرج موسوی : اگر مرزهای عراق به روی سیمان ایران بسته شود ، سوآپ سیمان به ترکیه و صادرات به اروپا از طریق ترکیه نیز می‌تواند مفید باشد که این امر عمدتا برای شرکت های سیمانی که در غرب و شمال غرب فعالیت میکنند می تواند جذابیت بیشتری داشته باشد. از لحاظ کیفی هم سیمان ایران جهت صادرات به بازارهای اروپا ، استانداردهای کیفی لازم را دارا بوده و به راحتی می تواند با کشور های اروپایی رقابت کند.

می توان به رونق فروش داخلی امیدوار بود؟

محمد اسعدی : سیمان دو مصرف کننده مهم داخلی دارد. بخش عمده ای از سیمان در بازارهای داخلی در پروژه های عمرانی به کار گرفته می‌شود و حدود 25 تا 30 درصد سیمان داخلی در ساخت و ساز مسکونی مصرف می‌گردد. با اقداماتی که در زمینه افزایش تسهیلات خرید مسکن انجام شده ، به نظر می‌رسد بازار مسکن در نیمه دوم سال جاری تحرکاتی داشته باشد که می‌تواند مصرف سیمان را هم افزایش دهد. افزایش مصرف در پروژه های عمرانی منوط به بهبود اوضاع اقتصادی کشور و رشد بودجه دولت می‌باشد که نسبت به این وضعیت نیز خوشبین هستم.

محمد علی بنیادی : با عنایت به تدبیر انجمن صنفی و همکاری موثر تعداد زیادی از کارخانجات سیمانی ، نویدبخش فروش منصفانه سیمان با قیمت های مناسب در سال جاری خواهیم بود.

آیا کارخانجات سیمانی با تمام ظرفیت خود تولید میکنند؟ حجم دپوی محصول در کشور چقدر است؟

عبدالرضا شیخان : کارخانجات سیمان با تمام ظرفیت تولید نمی‌کنند . حجم دپوی محصول ، تا حد زیادی کنترل شده است و از این بابت نگرانی وجود ندارد.

محمد علی بنیادی : ظرفیت تولید سالانه سیمان در کشور حدود 80 میلیون تن می‌باشد. با توجه به اینکه تقاضا برای این حجم تولید وجود ندارد ، با تلاش انجمن صنفی جهت ایجاد نظام هماهنگ و کنترل عرضه سیمان در بازار مقرر شده‌است که هر کارخانه به اندازه تعیین شده و کشش بازار تولید نماید. بنابراین اکثر کارخانه های سیمانی با ۶۰ الی 70 درصد ظرفیت خود تولید می‌کنند.

منوچهر قائمی : با توجه به سیاست انجمن صنفی مبنی بر کنترل عرضه سیمان در بازار ، با تمام ظرفیت تولید نمی‌کنیم.

محمد حسین خلیلی : نگهداری طولانی مدت سیمان در انبارها ، موجب افت کیفی محصول می‌گردد. بنابراین به جهت جلوگیری از افت کیفیت ، معمولا تولید در حدی صورت می‌گیرد که مدت زمان طولانی دپو نگردد.

ایرج موسوی : حجم دپوی محصول در کشور بالا است. عدم امکان فروش سیمان و مقرون به صرفه نبودن تولید به دلیل هزینه های بالای آن ، منجر به خاموشی چند کوره سیمان در کشور شده است.

راهی جهت کاهش بهای تمام شده محصول وجود دارد؟

محمد علی بنیادی : کاهش بهای تمام شده مستلزم مدیریت همه جانبه هزینه ها و افزایش بهره وری است. همچنین بهره مندی از آخرین دستاوردها و تکنولوژی ها ، کنترل دقیق هزینه و انرژی ارتقای تولید ، قطعا تعدیل نیرو و کاهش هزینه را نیز در پی خواهد داشت.

منوچهر قائمی : مهمترین عوامل اثرگذار بر قیمت تمام شده سیمان حقوق و دستمزد و هزینه انرژی است. تمهیدات دولت جهت پرداخت یارانه انرژی برای تولیدکنندگان سیمان در کنار نوسازی و اجرای پروژه های کاهش مصرف انرژی در کارخانجات قدیمی تر، می‌تواند تا حدی قیمت تمام شده سیمان را کاهش دهد.

محمد حسین خلیلی : بهای تمام شده سیمان تحت تاثیر عواملی است که معمولا اجتناب ناپذیرند و راهی برای کاهش آن وجود ندارد ؛ ولی بخشی از هزینه های مالی در اثر کمبود نقدینگی و دریافت تسهیلات تحمیل شده که در صورت وجود نقدینگی کافی میتوان کمی آن را کنترل نمود. همچنین اگر عمر مفید تجهیزات و ماشین آلات بیشتر لحاظ شود ، هزینه استهلاک تا حدی کاهش خواهد یافت.

یکی از مشکلات اصلی سیمانی ها کمبود نقدینگی است. برای رفع این مشکل چه پیشنهادی دارید؟

محمد اسعدی : تامین مالی از طریق بازار بدهی ، در بسیاری از کشورها مرسوم و متداول است. در ایران نیز قابلیت انتشار انواع اوراق در بازار بدهی فراهم می باشد. سیمان سپاهان برای نخستین بار در سال 94 جهت تامین مالی از مزایای این بازار بهره مند شد و اقدام به تامین مالی از طریق انتشار 200 میلیارد ریال اوراق سلف موازی نمود. امیدواریم این روش توسط سایر تولیدکنندگان سیمان نیز مورد استفاده قرار گیرد.

راهی برای کاهش مشکلات صنعت وجود دارد؟

عبدالرضا شیخان : قرار است برای حمایت از کارخانجاتی که در مناطقی که گاز رسانی انجام نشده مشغول به فعالیت هستند ، قیمت مازوت به قیمت گاز محاسبه گردد. منتظر تصویب این موضوع توسط هیات وزیران هستیم.

محمد اسعدی : کاربرد سیمان در مصارف جدید ، مبحثی است که از مدت ها قبل در دست بررسی و مطالعه می‌باشد؛ اما هنوز مورد مصرف جایگزینی که بازار سیمان را تحت تاثیر قرار دهد شناسایی نشده است. در بخشی از بزرگراه اصفهان - شیراز از روکش بتنی استفاده خواهد شد ؛ ولی با بکارگیری سیمان در جاده سازی ، حجم قابل توجهی سیمان مصرف نخواهد شد و این موضوع به تنهایی نمی‌تواند موجب توازن عرضه و تقاضای سیمان شود.

منوچهر قائمی : در سال 93 مقرر شد دولت در ازای یک دوره توقف تولید ، به شرکت های سیمانی یارانه پرداخت نماید ؛ ولی تا کنون این یارانه پرداخت نشده است. پرداخت این مبلغ ، بخشی از نقدینگی صنایع را برطرف خواهد نمود.

ایرج موسوی : هزینه انرژی مورد نیاز برای تولید اعم از برق، گاز و مازوت ، هزینه زیادی به شرکت ها تحمیل میکند. دولت با ارائه خدمات حمایتی می‌تواند در این بخش از صنعت حمایت نماید. در خصوص هزینه های صادرات نیز به طور مثال برای صادرات هر کشتی ۵۰ هزار تنی سیمان ، حدود 3000 میلیون ریال فقط هزینه بندر به اداره بنادر و دریانوردی پرداخت می‌کنیم. کاهش این هزینه ها ، کمک زیادی به کارخانجات سیمان و بالاخص افزایش سودآوری در حوزه صادرات خواهد کرد.

با وجود آنکه اکثر کارخانجات تولیدکننده سیمان هزینه سنگینی بابت احداث کارخانه و تجهیز دستگاه ها به تکنولوژی روز متحمل شده اند ، اما به خاطر مشکلات چند سال اخیر مورد بی مهری سهامداران قرار گرفته و با افت قیمتی همراه بوده اند ؛ تا جایی که برخی از آنان علیرغم P/E پایین ، اقبالی در معاملات بازار ندارند. پیش بینی شما از آینده صنعت سیمان چیست؟

محمد اسعدی : پس از اجرای برجام ، از سوی شرکت های معتبر خارجی مذاکراتی در خصوص استفاده از سیمان ایران انجام شده است . سیمان ، خمیر مایه رشد و توسعه هر کشور است. کشور ما به عنوان کشوری در حال توسعه ، جهت عمران و آبادانی به سیمان نیازمند است. نسبت به بهبود وضعیت صنعت سیمان در نیمه دوم سال خوشبین هستم.

محمدحسین خلیلی : یکی از شاخص های رشد اقتصادی ، مصرف سرانه سیمان در هر کشور است. در سال جاری وضعیت فروش نسبت به سال گذشته تا حدی بهبود یافته است. ضمن اینکه چشم انداز مثبتی برای صنعت سیمان وجود دارد . امیدواریم با بهبود وضعیت اقتصادی کشور ، و ایجاد تعادل در بازار سیمان به شرایط پایداری دست یابیم.

محمد علی بنیادی : سال 94 ، برای صنعت سیمان سال خوبی نبود و احتمالا مجامع عمومی خوبی هم پیش رو نداریم. سهامدارانی که شناخت جامعی از وضعیت اقتصاد و صنعت داشته باشند ، بدون شک دغدغه کمتری خواهند داشت. با افزایش بهای نفت ، بهبود مراودات بین المللی ، تسهیل روابط بانکی ، رونق اقتصادی کشور به ویژه در حوزه ساخت و ساز و عمران و البته اتحاد و همفکری شرکت های تولیدکننده سیمان و انجمن صنفی کارا ، افق روشنی فرا روی صنعت سیمان خواهیم داشت. از سوی دولت و انجمن نیز پیگیری هایی جهت خروج این صنعت از رکود در جریان است. نسبت به بهبود شرایط در نیمه دوم سال جاری و رونق بیشتر صنعت امیدوار هستیم.

ایرج موسوی : رونق صنعت سیمان منوط به رونق اقتصادی کشور و رونق در طرح های عمرانی است. بسیاری از تولیدکنندگان سیمان بابت هزینه مالی تسهیلات ، متحمل فشار زیادی شده اند. این فشارها سبب شده شرکت ها جهت تامین نقدینگی خود نسبت به ارائه تخفیف به دلالان و نه مصرف کنندگان اقدام کنند که مطمئنا در صورت برگشت بازار و رونق گرفتن آن، برگشت به حالت اول برای آنان بسیار پر هزینه خواهد بود. انجمن صنفی نیز به نوبه خود تلاش زیادی جهت ایجاد وحدت و انسجام در بین شرکت های سیمانی و کنترل عرضه انجام داده است. با وجود چند شرکت سیمانی که به زودی وارد چرخه تولید خواهند شد ، فشار عرضه سیمان بیشتر خواهد شد. به نظر اینجانب برای ایجاد توازن بین عرضه و تقاضا، باید برنامه ریزی جهت صادرات حداقل 20 میلیون تن سیمان و کلینکر در سال صورت پذیرد. امیدواریم با برنامه ریزی صحیح ، عرضه و تقاضای سیمان به توازن برسد.