جهان در آستانه قحطی است؟

بورس24 : جنگ در اوکراین بیش از یک ماه است آغاز شده و طی این دوره، قیمت انواع مواد خام از نفت و گاز طبیعی گرفته تا فلزات پایه و محصولات کشاورزی به سرعت افزایش یافته است. علت این است که روسیه و اوکراین صادرکنندگان بزرگ برخی مواد خام هستند و جنگ بدون شک بر صادرات این مواد تاثیر منفی خواهد گذاشت. از پیش غرب تحریم های فراگیر علیه روسیه اعمال کرده و انتظار می‌رود بر شدت این تحریم ها افزوده شود. کشورهای مختلف درباره بحران جهانی غذا احساس تهدید می‌کنند و اقداماتی برای حفظ تولیدات داخلی انجام داده اند.

واقعیت این است که جنگ روسیه علیه اوکراین یعنی دو کشوری که صادرکننده بزرگ محصولات کشاورزی هستند سبب شده درباره کمبود این محصولات، رشد قیمت‌ها و کاهش صادرات کود از روسیه نگرانی پدیده آید. این وحشت سبب شده از آسیا تا آمریکای لاتین، محدودیت‌هایی برای صادرات محصولات کشاورزی اعمال شود و اتحادیه اروپا اعلام کرده برای تضمین امنیت غذایی سیاست کشاورزی خود را تغییر خواهد داد. حمله روسیه به اوکراین، کشوری که سبد نان اروپا نامیده می‌شود اثرات بزرگ بر بازار مواد خام داشته و کشورها در واکنش به این وضعیت به انبار کردن غلات و روغن خوراکی اقدام کرده‌اند.

گروه ۷ اقتصاد بزرگ جهان و سازمان کشاورزی ملل متحد از رهبران کشورها خواسته اند محدودیتی در برابر جریان مبادلات محصولات کشاورزی و مواد غذایی خود به وجود نیاورند و هشدار داده اند که حمایت گرایی به افزایش بیش از پیش قیمت‌ها و کمبود منجر می شود. یکی از تحلیلگران ارشد موسسه سیاست غذایی در واشنگتن می گوید: "اگر کشورها برای ثبات غذایی ممنوعیتی بر صادرات اعمال کنند بی ثباتی در بازار محصولات کشاورزی و مواد غذایی در بسیاری از کشورها ایجاد خواهد شد."

مقامات اتحادیه اروپا مشغول ارزیابی شرایط و جستجو برای یافتن راه هایی جهت افزایش امنیت عرضه محصولات کشاورزی و مواد غذایی هستند. یک راه مهم، افزودن بر زمین‌های زیر کشت و کمک به تولیدکنندگان گوشت است. برخی دیگر از کشورها برنامه های خاص خود را دنبال می کنند برای مثال بلغارستان که یک صادرکننده بزرگ است منابع مالی برای افزودن بر ذخیره محصولات کشاورزی اختصاص داده است. در فرانسه تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و مواد غذایی از دولت خواسته اند بر ذخیره مورد نیاز برای آنها بیفزاید. آنها نگران هستند که تقاضای جهانی برای انواع محصولات کشاورزی از عرضه داخلی بکاهد. خارج از اتحادیه اروپا، مولداوی و صربستان فروش گندم و شکر را محدود کرده اند.

اقتصاددان ارشد برنامه غذایی جهانی می گوید: "کشورها با نگاه به سیاست های یکدیگر تصمیم‌گیری می‌کنند و حتی اگر چند کشور بر صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی خود محدودیت اعمال کنند دیگر کشورها رفتار مشابه می‌کنند اما نباید چنین باشد." اندونزی که بزرگ ترین تولید کننده روغن پالم است در حال بالا بردن تعرفه صادرات به ۶۷۵ دلار در هر تن است. این رقم تقریبا دو برابر رقم قبلی است. افزایش مالیات‌ها سبب می‌شود برای شرکت‌ها، عرضه داخلی سودده تر شود. از سوی دیگر آرژانتین که صادرکننده بزرگ روغن سویاست ثبت سفارش صادرات را ممنوع کرده و این اقدام معمولاً قبل از افزایش مالیات‌ها صورت می‌گیرد. دولت آرژانتین همچنین در حال ارائه یارانه به تولیدکنندگان گندم است و قصد دارد صادرات گوشت را متوقف کند. آرژانتین در هر دو زمینه صادرکننده بزرگ جهان است.

یکی از مقامات سازمان ملل می‌گوید: "بحران اوکراین در بدترین شرایط رخ داده است زیرا از پیش میزان ذخیره جهانی محصولات کشاورزی و مواد غذایی بسیار پایین بود حتی پایین تر از سطح مربوط به سال ۲۰۰۸ و حالا جنگ در اوکراین رخ داده است." اوکراین یک منبع بزرگ تامین گندم برای خاورمیانه و شمال آفریقا است. این کشور ۱۲ درصد گندم جهان را تامین می‌کند و در صادرات ذرت نقشی بزرگ دارد. طی دو دهه اخیر اوکراین و روسیه منطقه دریای سیاه را به یک منطقه بزرگ تامین مواد غذایی جهان تبدیل کرده اند و ۳۰ درصد از صادرات گندم جهان از این دو کشور انجام می‌شود. ۲۶ کشور، برای بیش از ۵۰ درصد غلات و روغن خوراکی خود به این کشورها وابسته هستند.

مسلما جنگ کنونی سبب عدم امنیت غذایی در جهان می‌شود و یک نتیجه این عدم امنیت و کمبود، ناآرامی های سیاسی است. سال ۲۰۱۰ به دلیل رشد قیمت نان در مصر، تظاهرات‌های گسترده شروع شد و در نهایت حسنی مبارک از قدرت کنار گذاشته شد. اگرچه در کوتاه مدت احتمال تکرار آن گونه حوادث در اقتصادهای در حال توسعه کم است اما در کشورهایی نظیر افغانستان، یمن و سودان جنوبی گران شدن مواد غذایی اثرات منفی بر مردم خواهد داشت. در حال حاضر مهم‌ترین پرسش این است که جنگ در اوکراین چه مدت طول خواهد کشید و اثرات آن بر بازار مواد غذایی چه میزان است. در بخش‌های گوناگون زنجیره غذا از بذر و کود تا تاسیسات بندری و حمل و نقل، اختلال‌ها می‌تواند امنیت غذایی بسیاری از کشورها را به خطر اندازد به ویژه اگر کشورها به حمایت گرایی روی آورند یعنی کود، محصولات کشاورزی و مواد غذایی را صادر نکنند شرایط بدتر خواهد شد.