داستان عملیات بازار باز بانک مرکزی در فرابورس چیست؟

بورس24 : بانک مرکزی در دوره یکماهه شهریور بیش از 144 هزار و 793 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی خرید و در مقابل حدود 137 هزار و 400 میلیارد تومان اوراق فروخت تا خالص خرید بانک مرکزی به مثبت 7،394 میلیارد تومان برسد. یعنی در شهریور ماه بانک مرکزی به طور خالص بیش از 7 همت اوراق خرید. در دوره یک ماهه مهر نیز بانک مرکزی با خرید بیش از 182 همت اوراق مالی اسلامی و فروش بالغ بر 180 همت از این اوراق خالص خرید خود را به مثبت 2 همت رساند. به بیان دیگر بانک مرکزی در مهر ماه به صورت خالص بیش از 2 هزار میلیارد تومان اوراق خریداری کرد. اما نکته قابل تامل این است که خالص خرید بانک مرکزی در سه هفته ابتدایی مهر ماه بیش از مثبت 29 هزار میلیارد تومان بود اما در هفته پایانی مهر ماه به منفی 27 همت رسید. خالص خرید بانک مرکزی در روزهای شنبه یکم و دوشنبه سوم آبان ماه بیش از 22،636 میلیارد تومان بود. به بیان بهتر بانک مرکزی در 2 روز معاملاتی اخیر به صورت خالص خریدار اوراق مالی اسلامی بود.

عملکرد هفتگی

بر اساس آمار منتشر شده از سایت فرابورس ایران، طی هفته اول شهریور ماه، بانک مرکزی بیش از 7،552 میلیارد تومان و سرمایه گذاران خرد بیش از 4،268 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی را به صورت خالص به فروش رساند و در مقابل بانک ها بیش از 9،447 میلیارد تومان و صندوق های سرمایه گذاری بیش از 2،373 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی را به صورت خالص خریداری کردند.

در هفته دوم شهریور ماه، بانک مرکزی به طور خالص بیش از 6،341 میلیارد تومان و صندوق های سرمایه گذاری به طور خالص بالغ بر 1،143 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی را خریداری کردند اما بانک ها بیش از 3،821 میلیارد تومان و سرمایه گذاران خرد بیش از 3،663 میلیارد تومان از این اوراق را فروختند.

طی هفته سوم شهریور ماه، بانک مرکزی بیش از 6،883 میلیارد تومان و صندوق های سرمایه گذاری بالغ بر 2،344 میلیارد تومان به صورت خالص اوراق مالی اسلامی خریدند و در مقابل بانک ها بالغ بر 5 هزار میلیارد تومان و سایر اشخاص حقیقی (سرمایه گذاران خرد) بیش از 4،173 میلیارد تومان به طور خالص اوراق مالی اسلامی را به فروش رساندند.

در هفته چهارم شهریور ماه، بانک مرکزی بالغ بر 9،293 میلیارد تومان و صندوق های سرمایه گذاری بیش از 6،856 میلیارد تومان به صورت خالص اوراق خریداری کردند اما بانک ها حدود 4،500 میلیارد تومان  سرمایه گذاران حقیقی بیش از 11،650 میلیرد تومان از اوراق مالی اسلامی را فروختند.

در هفته پنجم شهریور ماه، بانک مرکزی به صورت خالص بیش از 12 هزار میلیارد تومان و اشخاص حقیقی بالغ بر 44 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی را به فروش رساندند. در مقابل صندوق های سرمایه گذاری بیش از 2،396 میلیارد تومان و بانک ها بالغ بر 9،700 میلیارد تومان اوراق خریدند.

طی هفته اول مهر ماه خالص خرید بانک مرکزی بیش از 18،264 میلیارد تومان و صندوق ها بالغ بر 1،863 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی بود. اما بانک ها و سایر اشخاص حقیقی به صورت خالص به ترتیب بیش از 17 هزار میلیارد تومان و بالغ بر 3 هزار میلیارد تومان از این اوراق را فروختند.

در هفته دوم مهر ماه بانک مرکزی به صورت خالص بیش از 3 هزار میلیارد تومان از این اوراق را خرید. در مقابل صندوق های سرمایه گذاری 254 میلیارد تومان، بانک ها بیش از 1،829 میلیارد تومان و سرمایه گذاران خرد حدود 938 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی را به فروش رساندند.

طی هفته سوم مهر ماه نیز بانک مرکزی به طور خالص بالغ بر 8،168 میلیارد تومان اوراق خرید. صندوق های سرمایه گذاری نیز خریدار بیش از 1،089 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی بودند. در مقابل بانک ها 8،764 میلیارد تومان و سایر اشخاص حقیقی بیش از 493 میلیارد تومان از این اراق را فروختند.

در هفته چهارم مهر ماه، بانک مرکزی به صورت خالص بیش از 27،355 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی فروخت. اما در مقابل بانک ها 25،674 میلیارد تومان، صندوق های سرمایه گذاری 1،406 میلیارد تومان و اشخاص حقیقی 274 میلیارد تومان به صورت خالص اوراق خریدند.

طی روز شنبه یکم آبان ماه، بانک مرکزی به صورت خالص حدود 465 میلیارد تومان و اشخاص حقیقی حدود 188 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی فروختند. در مقابل صندوق های سرمایه گذاری بیش از 181 میلیارد تومان و بانک ها بالغ بر 471 میلیارد تومان از این اوراق خریداری کردند.

عملکرد ماهانه

در دوره یکماهه شهریور، بانک مرکزی به صورت خالص بیش از 7،394 میلیارد تومان و صندوق های سرمایه گذاری حدود 13،581 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی خریداری کردند و در مقابل اشخاص حقیقی بیش از 20،482 میلیارد تومان و بانک ها 492 میلیارد تومان اوراق فروختند.

طی مهر ماه، بانک مرکزی به صورت خالص 2،98 میلیارد تومان و صندوق های سرمایه گذاری بیش از 4،106 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی خریدند. اما اشخاص حقیقی بالغ بر 4،198 میلیارد تومان و بانک ها بیش از 2،006 میلیارد تومان اوراق فروختند.

با عملیات بازار باز آشنا شوید

آماری که به صورت روزانه از فروش اوراق دولتی در سایت فرابورس منتشر می شود مربوط به عملیات ریپوی بانک مرکزی و بانک هاست و در واقع خروجی و مفهوم آن این نیست که دولت روزانه با فروش این مقدار از اوراق اقدام به تامین مالی می کند. بلکه توافقی است بین بانک مرکزی و بانک ها و به معنای دست به دست شدن اوراق بین آن هاست.

گفتنی است از سال گذشته بر اساس مصوبات ستاد هماهنگی اقتصادی دولت در زمینه توسعه عملیات بازار باز و با هدف هدایت نرخ سود بازار بین بانکی با ساز و کار بازار به منظور تامین نقدینگی بسیار کوتاه مدت و به صورت اضطراری بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی در قالب قرارداد توافق بازخرید که با نام ریپو شناخته می شود، موافقت شد. نرخ سودی که بانک مرکزی برای بازخرید این اوراق تعیین کرده همان نرخ سقف کریدوری است که برای سود سپرده ها اعلام می کند. مفهوم بازار بین بانکی یا ریپو به زبان ساده تر این است که زمانی که بانک ها در بازار بین بانکی نتوانند نقدینگی مورد نیاز خود را تامین کنند آن گاه بانک مرکزی وارد گود می شود تا نرخ سود در این بازار از سقف نرخی که اعلام کرده بالاتر نرود.

در گذشته بانک ها برای اضافه برداشت هایی که انجام می دادند نرخ سود 34 درصدی پرداخت می کردند که نرخ بالایی بود اما با راه اندازی بازار باز که ما آمار داد و ستد شدن اوراق را به صورت روزانه در سایت فرابورس مشاهده می کنیم، در واقع ابزاری ایجاد شد که بانک ها با وثیقه گذاری بتوانند برای تامین مالی خود نرخ سود کمتری را پرداخت کنند.

هدف از راه اندازی بازار باز چه بود؟ چه مزایایی دارد؟

بنابراین آمار معاملات روزانه اوراق مالی اسلامی که در سایت فرابورس منتشر می شود نه تنها به معنای تامین مالی دولت از طریق اوراق فروشی در بازار سرمایه نیست و نشان دهنده خروج نقدینگی از بازار سرمایه و راهی شدن پول خرد به سمت خرید اوراق نیست بلکه ابزار مفیدی است که برای بانک ها بسیار مفید است. زیرا بانک ها نه تنها از بانک مرکزی بلکه از یکدیگر نیز می توانند از طریق وثیقه گذاری تامین مالی کم هزینه تری کنند که نتیجه آن کنترل بیشتر سود در بازار بین بانکی است.

در شهریور و مهر از محل فروش اوراق چقدر به خزانه دولت واریز شد؟

اما حال که دریافتیم این آمار و ارقام مربوط به ریپوی بین بانک ها و بانک مرکزی است، دولت سیزدهم در دو ماه اخیر که رسما فعالیت خود را آغاز کرده چه میزان اوراق فروخته است؟ بر اساس گزارش رسمی مرکز مدیریت بدهی، دولت طی شهریور ماه مجموعا 27 همت اوراق فروخته و در مهر ماه هیچگونه فروشی نداشت. اما در شهریور و مهر دولت مجموعا بیش از 20 همت بابت سررسید اوراق پرداخت کرده است. به بیان دیگر خزانه دولت طی دو ماه گذشته به صورت خالص 7 همت از بازار اوراق درآمد کسب کرده است.