اقتصاد ترکیه در گرداب سیاست های اشتباه

بورس24 : روز سه شنبه نرخ رشد اقتصاد 800 میلیارد دلاری ترکیه در سه ماه نخست سال جاری میلادی در مقیاس سالانه 7.3 درصد اعلام شد. این رشد حاصل رونق بخش تولید کارخانه ای، تقاضای بالا و صادرات مطلوب است. رشد اقتصاد ترکیه بالاترین میزان در بین گروه بیست اقتصاد بزرگ جهان است اما این همه ماجرا نیست. ضعف های ساختاری سبب خواهد شد در ماه های آینده شرایط بکلی تغییر کند.

رشد 7.3 درصدی اقتصاد ترکیه پایین ترین میزان از سال 2020 است. وضعیت اقتصاد ترکیه خوب نیست و این امر حاصل سیاست های دولت و بانک مرکزی این کشور و نیز تحولات بین المللی است. نوسان های بزرگ در ارزش لیر، افزایش نرخ تورم به محدوده 70 درصد و ابهام درباره آینده، بهایی است که اقتصاد ترکیه پرداخت کرده است.

اقتصاددان ها معتقدند وضعیت شاخص های اقتصادی در ترکیه بدتر خواهد شد. در نظرسنجی ابتدای هفته موسسه بلومبرگ، اقتصاددان‌ها پیش‌بینی کردند اقتصاد ترکیه در سه ماهه نخست سال جاری میلادی پایین ترین نرخ رشد را از سال ۲۰۲۰ داشته است. متوسطه رقم پیش‌بینی شده است از سوی هشت اقتصاددان برای نرخ رشد در مقیاس فصلی در سه ماهه نخست 1.3 درصد بود. در یک نظرسنجی دیگر نرخ رشد سالانه 7.2 درصد تخمین زده شده بود. در سه ماهه پایانی سال پیش این رقم 9.1 درصد بود.

ریشه های بحران

بانک مرکزی ترکیه سال پیش تحت فشارهای اردوغان نرخ‌های بهره را بارها پایین آورد و این اقدام در حالی انجام شد که نرخ تورم به سرعت در حال افزایش بود. با آنکه پایین آوردن نرخ بهره بر میزان اعتبارات در اقتصاد می‌افزاید اما کاهش هزینه استقراض به رشد بیش از پیش نرخ تورم و افت ارزش پول ملی منجر شده است. احتمال آنکه وضعیت در آینده بدتر شود زیاد است زیرا فشارهای تورمی در حال افزایش است و ارزش لیر تحت فشار بیشتری قرار گرفته است. لیر در سال جاری از پیش بدترین عملکرد را در بین ارزهای ملی گروه ۲۰ داشته است. این وضعیت، هم برای مردم ترکیه غیر قابل تحمل است و هم ریسک هایی برای اردوغان دارد زیرا سال آینده انتخابات در این کشور برگزار خواهد شد و او قصد دارد بار دیگر در آن انتخابات پیروز شود.

یکی از اقتصاددان ها می گوید: "با توجه به اینکه نرخ تورم به بالاتر از ۷۰ درصد افزایش یافته، مصرف در حال کاهش است زیرا خانواده ها توانایی مالی ندارند. کاهش نرخ رشد اقتصاد برای اردوغان یک دردسر است زیرا او قصد دارد در انتخابات سال آینده پیروز شود البته خطر اصلی حاصل کاهش ارزش لیر و آینده مبهم آن است."

هفته قبل اردوغان اعتراف کرد که سیاست های اقتصادی دولت او طی چهار سال اخیر لطمات بزرگ به مردم وارد کرده است. اقتصاددان ها می‌گویند مصرف کنندگان ترکیه دچار مشکلات بزرگ شده اند زیرا ارزش ارز ملی سقوط کرده، تورم از کنترل خارج شده و این شرایط ادامه پیدا خواهد کرد. علت این است که نه تنها بانک مرکزی قصد ندارد نرخ های بهره را بالا ببرد بلکه قیمت جهانی انرژی و مواد غذایی در حال افزایش است و ترکیه واردکننده آنهاست. نتیجه این روند، متوقف شدن رشد اقتصادی است و دولت تلاش می‌کند با تزریق نقدینگی از این توقف جلوگیری کند.

فعلا وضعیت بخش تولید کارخانه ای و ساخت و ساز خوب است اما یکی از معیارهای بخش تولید کارخانه ای در دو ماه اخیر ضعیف شده است و رشد خرده فروشی در پایان سه ماهه نخست امسال کمترین میزان از سال ۲۰۲۰ بود.

حمله روسیه به اوکراین به افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی در جهان منجر شده و فشار بر مصرف کنندگان ترکیه شدید است. پیش بینی شده سال جاری اقتصاد این کشور 3 درصد رشد خواهد کرد در حالی که سال پیش این رقم ۱۱ درصد بود. تنش های ژئوپلیتیک، نوسانات شدید ارزش لیر، کاهش قدرت خرید مردم، تاکید اردوغان بر لزوم پایین باقی ماندن نرخ‌های بهره، ابهام درباره آینده و .. همگی جزء چالش های بزرگ اقتصاد ترکیه هستند. سال جاری میلادی ارزش لیر در برابر دلار ۲۰ درصد کاهش یافته است. سال پیش نیز ارزش لیر در برابر دلار ۴۴ درصد کاهش رفته بود.

موضوع بعدی که برای اقتصاد ترکیه یک ریسک است ضعف در اقتصاد جهان است. بانک های مرکزی بزرگ بویژه بانک مرکزی آمریکا در حال بالا بردن نرخ های بهره هستند تا تورم را کنترل کنند و حتی اگر رکود در اقتصاد جهان رخ ندهد ضعف فعالیت های اقتصادی رخ خواهد داد. اگر قیمت انرژی و مواد غذایی بالا باقی بماند نرخ تورم در ترکیه همچنان در سطوح بسیار نگران کننده نوسان خواهد کرد. باید دید آیا اردوغان به بانک مرکزی ترکیه اجازه می دهد نرخ های بهره را بالا ببرد یا نه. اردوغان برخلاف اقتصاددان ها معتقد است افزایش نرخ های بهره به رشد نرخ تورم منجر می شود. او دشمن نرخ های بهره است و شاهد اثرات منفی دیدگاه های او بر اقتصاد ترکیه هستیم. او بارها وعده داده وضعیت در آینده خوب خواهد شد اما همزمان با رشد ارزش دلار در برابر لیر، شاخص اعتماد مصرف کنندگان کاهش یافته است.

در زیر نمودار تغییرات شاخص اعتماد مصرف کنندگان ترکیه و تغییرات ارزش دلار در برابر لیر نشان داده شده است: