توکن نیمه‌مثلی چیست و چه کاربردی دارد؟

بورس24 : توکن نیمه‌مثلی (Semi-Fungible Token یا به اختصار SFT) نوعی دارایی دیجیتال است که بر بستر فناوری بلاک‌چین ایجاد می‌شود و ترکیبی از ویژگی‌های دو نوع رایج از توکن‌ها یعنی توکن‌های مثلی (Fungible Tokens) و توکن‌های غیرمثلی (Non-Fungible Tokens یا NFT) را در خود دارد.

در ابتدا، یک توکن نیمه‌مثلی عملکردی مشابه توکن‌های مثلی دارد؛ یعنی می‌توان آن را با توکن‌های مشابه دیگر تعویض کرد، زیرا تمام توکن‌ها دارای ارزش، ویژگی و کارکرد یکسانی هستند.

به عنوان مثال، اگر شما دو توکن نیمه‌مثلی یکسان در اختیار داشته باشید، می‌توانید آن‌ها را بدون هیچ تفاوتی با هم جایگزین کنید یا به دیگران منتقل نمایید. این خاصیت توکن‌های مثلی در بسیاری از کاربردهای روزمره مثل پول دیجیتال، امتیاز وفاداری یا بلیت‌های مشابه قابل مشاهده است.

اما تفاوت اصلی و نوآورانه‌ی SFT در اینجاست که پس از وقوع یک رویداد خاص یا در اثر استفاده از توکن، ماهیت آن تغییر می‌کند. به عبارت دیگر، این توکن‌ها در مرحله‌ای خاص از چرخه زندگی‌شان، ویژگی‌های مثلی خود را از دست داده و به حالت غیرمثلی درمی‌آیند. در این حالت، هر توکن دارای ویژگی‌ها، داده‌ها یا تاریخچه‌ای منحصر به فرد می‌شود و دیگر قابل تعویض با سایر توکن‌ها نیست.

این ویژگی باعث می‌شود SFTها هم در محیط‌هایی که نیاز به توکن‌های استاندارد دارند کاربرد داشته باشند، و هم در سناریوهایی که نیاز به یکتایی و انحصار وجود دارد.

برای مثال، فرض کنید یک سری بلیت دیجیتال برای یک کنسرت به شکل توکن نیمه‌مثلی صادر شده است. پیش از برگزاری کنسرت، تمام این بلیت‌ها کاملاً مشابه هستند و می‌توان آن‌ها را با یکدیگر معاوضه کرد.

اما پس از ورود فرد به محل کنسرت و اسکن شدن بلیت، آن توکن به یک نسخه خاص و استفاده‌شده تبدیل می‌شود که دیگر قابل استفاده مجدد نیست و ویژگی‌هایی چون تاریخ مصرف، مکان، و صاحب فعلی را به خود می‌گیرد. این ویژگی، آن را به توکنی غیرمثلی تبدیل می‌کند.

یکی از استانداردهای معروف برای ایجاد توکن‌های نیمه‌مثلی در بلاک‌چین اتریوم، ERC-1155 است. این استاندارد، برخلاف استانداردهای ERC-20 (مختص توکن‌های مثلی) و ERC-721 (مختص توکن‌های غیرمثلی)، اجازه می‌دهد که توکن‌های مثلی و غیرمثلی به طور هم‌زمان و با مدیریت مشترک در یک قرارداد هوشمند ساخته شوند. این امر به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد که با کارایی بیشتر، بازی‌ها، بازارها و کاربردهای پیچیده‌تری را پیاده‌سازی کنند.

ویژگی‌های اصلی توکن نیمه‌مثلی:

قابل‌تعویض بودن در مرحله اول:

وقتی توکن هنوز استفاده نشده یا فعال نشده است، چند نسخه از آن می‌توانند دقیقاً مشابه یکدیگر باشند (مثلی).

برای مثال، چند بلیت کنسرت که همه برای یک رویداد و جایگاه مشابه هستند.

غیرمثلی شدن پس از استفاده:

پس از استفاده یا گذشت زمان مشخص، توکن حالت غیرمثلی پیدا می‌کند، چون وضعیت، ویژگی یا تاریخچه‌اش منحصر به فرد شده است.

مثل یک بلیت استفاده‌شده یا آیتم درون بازی که ویژگی‌هایی خاص گرفته است.

استاندارد فنی:

در بلاک‌چین اتریوم، توکن‌های نیمه‌مثلی معمولاً بر اساس استاندارد ERC-1155  ساخته می‌شوند، که امکان ایجاد توکن‌های مثلی و غیرمثلی در یک قرارداد هوشمند را فراهم می‌کند.

مثال‌های کاربردی:

بلیت دیجیتال: قبل از استفاده، تمام بلیت‌ها مشابه‌اند (مثلی). اما پس از اسکن در ورودی، هر بلیت تبدیل به توکنی با وضعیت استفاده‌شده می‌شود (غیرمثلی).

آیتم‌های بازی ویدیویی: مثلاً بسته‌هایی از معجون که قابل‌معاوضه‌اند، ولی وقتی باز می‌شوند، آیتم‌هایی منحصر به فرد (مثل شمشیر یا زره) می‌سازند.

کارت‌های کلکسیونی: در یک بسته‌ی کارت، کارت‌ها قبل از باز شدن مثلی هستند، اما پس از باز شدن، ویژگی‌های خاص دارند و غیرمثلی می‌شوند.