وزیر امور خارجه درباره مذاکرات با آمریکا و چارچوب برجام گفت: برجام دیگر کارایی ندارد اما به این معنا نیست که برجام مرده است؛ بلکه هنوز به‌طور کامل از بین نرفته و امکان احیا دارد. اما حتی در صورت احیا نیز، دیگر منافع سابق را برای ما نخواهد داشت.
بورس24 : وزیر امور خارجه درباره مذاکرات با آمریکا و چارچوب برجام گفت: برجام دیگر کارایی ندارد اما به این معنا نیست که برجام مرده است؛ بلکه هنوز به‌طور کامل از بین نرفته و امکان احیا دارد. اما حتی در صورت احیا نیز، دیگر منافع سابق را برای ما نخواهد داشت.
«سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه در گفت‌وگوی ویژه خبری به تشریح آخرین شرایط ایران در عرصه بین‌المللی پیش از آغاز دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا پرداخت.
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه یکی از برنامه‌های ارائه شده به مجلس در روز رأی اعتماد، ایده دیپلماسی استانی بود، گفت: این ایده در واقع ناشی از تجربیات طولانی من در وزارت امور خارجه بود و منظور از دیپلماسی استانی این است که از ظرفیت استان‌های کشور، به‌ویژه استان‌های مرزی، برای گسترش روابط خارجی استفاده کنیم. این استان‌ها می‌توانند با استان‌های مشابه یا نهادهای متناظر در آن سوی مرز همکاری داشته باشند.
عراقچی با بیان اینکه برخی استان‌ها اکنون در سطح محدودی از روابط خارجی فعال هستند، تاکید کرد: باید این سطح گسترش پیدا کند و باور دارم بسیاری از مسائل موجود در روابط خارجی، به‌ویژه با کشورهای همسایه، از طریق روابط استانی به‌مراتب ساده‌تر و سریع‌تر قابل حل هستند و نیازی نیست همه‌چیز به پایتخت کشیده شود.
وی تاکید کرد: البته سیاست خارجی یک امر متمرکز است و تمرکززدایی از سیاست خارجی به هیچ‌وجه قابل پذیرش نیست، هدف ما این است که استان‌ها، نمایندگان مجلس و مقامات محلی به‌عنوان بازوان وزارت امور خارجه در استان‌های خود، در روابط خارجی مشارکت داشته باشند. به عنوان نمونه، بسیاری از مسائل مرزی مانند قاچاق کالا، قاچاق انسان، ترددهای غیرقانونی و بازداشت‌های مرزی، در تعامل مستقیم میان مقامات دو استان در دو سوی مرز، راحت‌تر قابل مدیریت هستند و به معضل در سطح ملی تبدیل نمی‌شوند.
رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: ظرفیت‌های اقتصادی زیادی در استان‌های مرزی وجود دارد که می‌تواند در اختیار استان‌های همجوار یا کشورهای همسایه قرار گیرد. حتی برخی استان‌ها ظرفیت‌هایی دارند که فراتر از کشورهای همسایه هم می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
عراقچی با اشاره به اینکه ما برای این دیپلماسی استانی برنامه‌ریزی کرده‌ایم و آن را به جریان انداخته‌ایم، گفت: در اولین گام، چهار همایش منطقه‌ای دیپلماسی استانی را در چهار نقطه کشور برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
عراقچی گفت: هم در بخش رفع تحریم‌ها، برجام نیازمند تحولات اساسی است؛ به دلیل تحریم‌های جدیدی که افزوده شده‌اند و نیز به علت طراحی‌هایی که طرف مقابل در حوزه تحریم‌ها انجام داده است. از سوی دیگر، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران اکنون در شرایطی قرار دارد که عملاً امکان بازگشت به وضعیت برجام را ندارد. ما به‌مراتب از سطحی که در برجام پیش‌بینی شده بود، پیشرفته‌تر هستیم. حتی برنامه هسته‌ای ما نسبت به پیش از آغاز مذاکرات برجام نیز بسیار فراتر رفته است.
به صلاح کشور نیست که به شرایط برجام بازگردیم
وی تصریح کرد: به‌هیچ‌وجه به صلاح کشور نیست که به شرایط برجام بازگردیم. بنابراین، برجام باید به نوعی کنار گذاشته شود از این حیث که دیگر امکان احیای مؤثر برای ما ندارد. البته برجام هنوز به‌طور رسمی زنده است و به‌جز اتحادیه اروپا، سایر اعضا همچنان در آن حضور دارند که البته هر یک داستان خاص خود را دارند. با این حال منطق برجام همچنان پابرجاست. منطق برجام چه بود؟ این بود که ایران در چارچوب برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود، اقداماتی در جهت اعتمادسازی انجام دهد و در مقابل، طرف‌های مقابل، تحریم‌ها را لغو کنند.
وی با بیان اینکه این منطقی بود که در آن مقطع پذیرفته شد، گفت: ما نیز قبول کردیم که از حقوق خود صرف‌نظر نخواهیم کرد؛ یعنی غنی‌سازی ادامه می‌یابد، اما ایران می‌پذیرد که مجموعه‌ای از اقدامات اعتمادساز را اجرا کند. برای مثال، محدودیت‌های زمانی مشخص، نظارت‌های گسترده‌تر و شفافیت بیشتر را پذیرفتیم تا اگر کسی تردید یا نگرانی‌ای نسبت به اهداف برنامه هسته‌ای ایران داشت، اطمینان یابد که این برنامه اهداف دیگری را دنبال نمی‌کند. در مقابل نیز باید تحریم‌ها برداشته می‌شد. این فرمولی بود که در برجام عملیاتی شد و به نظر من، این فرمول همچنان معتبر است.
ما از حقوق هسته‌ای خود عقب‌نشینی نخواهیم کرد
وزیر امور خارجه با بیان اینکه فرمول جایگزین دیگری را واقعاً قابل تصور نمی‌دانم گفت: در حال حاضر نیز رویکرد ما همان است؛ ما از حقوق خود عقب‌نشینی نخواهیم کرد، برنامه هسته‌ای ما—از جمله غنی‌سازی—باید ادامه پیدا کند، اما در عین حال آمادگی داریم اقدامات اعتمادساز و شفافیت‌آفرین را اتخاذ کنیم و نظارت‌های گسترده‌تری را نیز بپذیریم، چرا که ما از ماهیت صلح آمیز برنامه خود اطمینان داریم.
ایران اصولاً مشکلی با اعمال نظارت‌های بیشتر و افزایش شفافیت ندارد
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه ایران اصولاً مشکلی با اعمال نظارت‌های بیشتر و افزایش شفافیت ندارد، گفت: این شرایط مورد تایید ایران است مگر آنکه بخواهند مواردی خلاف عرف و خارج از چارچوب‌های پذیرفته‌شده بین‌المللی را به ما تحمیل کنند. از این‌رو، همچنان آمادگی خود را برای انجام اقدامات شفاف‌ساز اعلام می‌کنیم. در مقابل، انتظار داریم تحریم‌های ظالمانه‌ای که علیه کشورمان وضع شده‌اند، رفع شوند.
عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا در مقابل اعتمادسازی‌هایی که ایران انجام می‌دهید، سازوکارهای تضمین‌شده‌ای برای رفع تحریم‌ها نیز پیش‌بینی شده است؟ گفت:طبیعتاً، مذاکرات برای همین منظور در حال انجام است؛ تا در برابر اقدامات اعتمادساز ما، تحریم‌ها نیز برداشته شوند. سپس به این خواهیم پرداخت که چگونه باید تضمین‌هایی اخذ شود و چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که اقدامات طرف مقابل نیز به‌درستی و به‌موقع انجام خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه ما تجربه برجام را پشت سر گذاشته‌ایم؛ گفت: در آنجا بدعهدی‌های طرف مقابل، و در ادامه، خروج ایالات متحده از توافق را شاهد بودیم. این بار قطعاً از تمامی آن تجربیات بهره خواهیم گرفت تا اقدامات خود را به‌گونه‌ای طراحی و اجرا کنیم که متناسب با تعهدات طرف مقابل باشد و بتوان در قبال آنها تضمین‌های لازم را نیز اخذ کرد. این موضوع به چگونگی طراحی گام‌های متقابل طرفین در طول مذاکرات مربوط می‌شود. ما هنوز به آن مرحله نرسیده‌ایم و همچنان اختلافات بنیادی میان ما و طرف مقابل وجود دارد. طرف آمریکایی، همان‌طور که خودشان نیز در مصاحبه‌ها و اظهاراتشان اعلام کرده‌اند، اصولاً با غنی‌سازی در ایران مخالف است و بر این باورند که این فعالیت باید به‌طور کامل متوقف شود. اگر چنین هدفی را دنبال کنند، قطعاً توافقی حاصل نخواهد شد.
اگر بخواهند حق مردم ایران در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را سلب کنند، هیچ توافقی در کار نخواهد بود
رئیس دستگاه دیپلماسی به صراحت گفت: اگر بخواهند حق مردم ایران در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را سلب کنند، هیچ توافقی در کار نخواهد بود. اما اگر هدف رئیس‌جمهور آمریکاکه بارها نیز اعلام کرده است، اطمینان از این باشد که ایران به‌سوی سلاح هسته‌ای نخواهد رفت، این هدف کاملاً قابل تحقق است؛ چرا که اصولاً ما به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیستیم. در مذاکرات پیشین با دولت اوباما نیز با شرایط مشابهی روبه‌رو بودیم. ماه‌ها آنها در برابر موضوع غنی‌سازی مقاومت می‌کردند و ما نیز بر مواضع خود پافشاری داشتیم، تا زمانی که نهایتاً پذیرفتند غنی‌سازی در ایران ادامه یابد.
عراقچی ادامه داد: البته حتی پس از آن نیز، سعی داشتند موضوع را به شکل نمایشی و سمبلیک مدیریت کنند؛ برای مثال، پیشنهاد می‌دادند غنی‌سازی در یک زنجیره کوچک و در یک نقطه محدود انجام شود، صرفاً برای اینکه بگویند ایران همچنان غنی‌سازی دارد، اما در حدی نمایشی. ما قاطعانه با چنین رویکردی مخالفت کردیم و ماه‌ها در همین خصوص مذاکره کردیم؛ زیرا ما به‌دنبال غنی‌سازی دکوراتیو نیستیم، بلکه غنی‌سازی صنعتی هدف ماست—فرآیندی که برای آن فناوری بومی ایجاد کرده‌ایم، تجهیزات و زیرساخت‌های لازم را فراهم کرده‌ایم و می‌خواهیم آن را در سطح یک صنعت واقعی محقق کنیم. در نهایت، پس از ماه‌ها بحث و گفتگو، آنها این مسئله را پذیرفتند.
وی گفت: در آغاز مذاکرات، مطرح شدن مطالبات افراطی از سوی طرف مقابل، امری غیرمعمول نیست. آمریکایی‌ها همواره به زیاده‌خواهی معروف‌اند. ما تاکنون در برابر این زیاده‌خواهی‌ها ایستادگی کرده‌ایم و همچنان ایستادگی خواهیم کرد. به نظر می‌رسد طرف آمریکایی، هدف خود مبنی بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را با این استدلال توجیه می‌کند که غنی‌سازی می‌تواند مقدمه‌ای برای ساخت سلاح هسته‌ای باشد، لذا غنی‌سازی نباید وجود داشته باشد. این منطق از اساس نادرست است. اگر بنا بر چنین استدلالی باشد، پس باید تمام کارخانه‌های چاقوسازی را نیز تعطیل کرد، چون ممکن است روزی از آنها برای اهداف ناصحیح استفاده شود.
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران اگر اراده‌ای برای دستیابی به سلاح هسته‌ای داشت، تاکنون اقدام کرده بود، گفت: من این موضوع را صریح و روشن اعلام می‌کنم، ما اگر نیت ساخت سلاح هسته‌ای داشتیم، تاکنون این کار را انجام داده بودیم، چرا که توانایی آن را داریم، اما اراده‌اش را نداریم. اراده‌اش را نداریم، چرا که فتوای مقام معظم رهبری، سلاح‌های هسته‌ای را حرام اعلام کرده است و مهم‌تر از آن، در دکترین‌های امنیتی و راهبردهای هسته‌ای ما، هیچ جایگاهی برای این نوع تسلیحات وجود ندارد. دلایل این موضع‌گیری نیز به مسائل ژئوپلیتیک و ملاحظات راهبردی بازمی‌گردد.
ما در عمل نیز اثبات کرده‌ایم که دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم
عراقچی گفت: ما در عمل نیز اثبات کرده‌ایم که دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم. با وجود اینکه به دلیل فعالیت‌های غنی‌سازی، مورد تحریم قرار گرفتیم و سال‌ها فشار اقتصادی تحمل کردیم، هرگز به‌سوی تولید سلاح نرفتیم. ما را به شورای امنیت کشاندند، علیه ما قطعنامه‌هایی تحت فصل هفتم صادر کردند، دانشمندان هسته‌ای ما را ترور کردند، در تأسیسات و مراکز هسته‌ای ما خرابکاری و انفجار انجام دادند، اما حتی در چنین شرایطی هم به‌دنبال ساخت سلاح نرفتیم و وارد مذاکرات شدیم، برای اینکه حسن نیت خود را ثابت کنیم.
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه ما برای تثبیت حق مسلم خود در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای وارد مذاکره شدیم و در این مسیر به توافقی رسیدیم، گفت: با این حال، طرف مقابل از آن توافق خارج شد و تحریم‌های خود را مجدداً تحمیل کرد. با وجود این، جمهوری اسلامی ایران باز هم به سمت ساخت سلاح هسته‌ای نرفت. بنابراین، سابقه‌ای روشن داریم که نشان می‌دهد سیاست‌های ما مبتنی بر اصول و مبانی کاملاً پذیرفته‌شده‌ای است. سلاح هسته‌ای در دکترین‌های امنیتی جمهوری اسلامی هیچ جایگاهی ندارد. اگر اراده‌ای برای حرکت به این سمت وجود داشت، تاکنون اقدام کرده بودیم.
تأسیسات هسته‌ای ما وارداتی نیست که جمع‌آوری شود
عراقچی ادامه داد: این ادعا که «شما نباید غنی‌سازی داشته باشید چون ممکن است روزی به سمت سلاح بروید»، کاملاً خلاف واقعیات است. سابقه ما این را ثابت کرده است. ما رفتارمان را نشان داده‌ایم و اصولاً اهل آن نیستیم که به‌خاطر تردیدهای یک یا چند نفر در نقطه‌ای از جهان، از حقوق مسلم خود و حقوق نسل‌های آینده صرف‌نظر کنیم. این موضوع اصلاً پذیرفتنی نیست. افزون بر این، آنچه گاه مطرح می‌شود مبنی بر اینکه تاسیسات غنی‌سازی ایران باید جمع‌آوری شود، اساساً امری غیرممکن است. تأسیسات هسته‌ای ما با چند دستگاه وارداتی شکل نگرفته که بتوان آن را به‌راحتی جمع کرد. این فناوری، یک دستاورد بومی است که ما خود به آن رسیده‌ایم. دانشمندان ما مراحل اولیه، میانی و نهایی این فناوری را طراحی کرده‌اند. تاسیسات، تجهیزات و دانش آن همگی در داخل کشور ایجاد شده و بومی‌سازی شده‌اند. این دانش گسترده و پیشرفته است. مثل این است که کسی بگوید صنعت خودروسازی در ایران باید جمع شود؛ این در حالی است که این صنعت متشکل از صدها کارخانه، هزاران پرسنل، دانشمند، مهندس و تکنسین است. صنعت هسته‌ای ما نیز به همین صورت است.
درخواست برای توقف غنی‌سازی در ایران، غیرقانونی و غیرمنطقی است
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه خواسته‌ای که برخی برای توقف غنی‌سازی مطرح می‌کنند نه تنها غیرقانونی و غیرمنطقی، بلکه کاملاً غیرقابل اجراست، گفت: موضع ما روشن است؛ با همین موضع وارد مذاکره می‌شویم و از مذاکره نیز هراسی نداریم. برخی تصور می‌کنند که مذاکره به معنای عقب‌نشینی از مواضع است، در حالی که این‌طور نیست. همان‌طور که طرف مقابل از مواضع خود کوتاه نمی‌آید، ما نیز چنین نخواهیم کرد. مذاکره شبیه به یک میدان نبرد است؛ هر طرف با نیروهای خود وارد میدان می‌شود و قرار نیست با اولین فشار، صحنه را ترک کند. این یک نبرد اراده‌هاست که پشت میز مذاکره جریان دارد و ما نیز اراده خود را به میدان آورده‌ایم.
عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا تداوم مذاکرات به معنای حل مسائل و پذیرش غنی‌سازی است، گفت: پاسخ این است که خیر، موضوع حل نشده، اما حل‌نشده بودن یک مسئله، دلیل بر توقف مذاکرات نیست.
دیپلماسی هیچ‌گاه به‌طور کامل متوقف نمی‌شود
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه تا زمانی که طرفین احساس کنند ممکن است راه‌حلی یافت شود، مذاکرات و دیپلماسی ادامه خواهد داشت، گفت: دیپلماسی هیچ‌گاه به‌طور کامل متوقف نمی‌شود. اکنون نیز با وساطت عمان، تلاش‌هایی صورت گرفته و از ما خواسته شده در دور جدید مذاکرات شرکت کنیم، با این امید که راه‌حلی حاصل شود. من به‌خوبی به یاد دارم که در دوره قبلی مذاکرات، موضوعاتی وجود داشت که خط قرمز ما محسوب می‌شد و همان زمان نیز طرف مقابل خطوط قرمز خود را اعلام کرده بود. در همان شرایط، رویکرد این بود که ما تا جایی به مذاکره ادامه می‌دهیم که یا طرف مقابل کوتاه بیاید یا ما. این ماهیت مذاکره است.
عراقچی بار دیگر با تصریح این موضوع که غنی‌سازی برای ما مسئله‌ای قطعی و غیرقابل چشم‌پوشی است؛ گفت: این موضع را هم در گذشته به‌وضوح اعلام کرده‌ایم و هم اکنون و همه نیز اذعان دارند که ایران از غنی‌سازی دست نخواهد کشید. لذا زمانی‌که طرف مقابل این واقعیت را بپذیرد، مذاکرات می‌تواند ادامه یابد. تا زمانی‌که آنان به میز مذاکره بازگردند، ما نیز حاضریم و منطق خود را ارائه خواهیم کرد.
وی با تاکید بر اینکه غنی‌سازی در ایران قابل توقف نیست، گفت: ممکن است طرف مقابل به‌عنوان یک تاکتیک مذاکره‌ای، خطوط قرمز خود را به‌صورت علنی اعلام کند تا ما را وادار به عقب‌نشینی کند اما همان‌طور که بلافاصله پس از اظهارات آنها، من نیز مصاحبه کردم و در همان لحظه در توییتر نوشتم، «غنی‌سازی ایران با توافق یا بدون توافق ادامه خواهد یافت»، موضع کشور را به‌وضوح بیان کردم. بنابراین اگر طرف مقابل موضع خود را علنی کند، ما نیز بدون هیچ ابایی موضع خود را اعلام خواهیم کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: این بن‌بست یا باید شکسته شود، یا طرف مقابل در نهایت به این نتیجه برسد که توقف غنی‌سازی در ایران ممکن نیست و در مواضع خود تجدیدنظر کند. به هر حال، مذاکرات با همین شیوه ادامه می‌یابد. فردا باید ببینیم که آیا طرف مقابل آماده بازنگری در مواضعش هست یا خیر.
وزیر خارجه عمان به برگزاری دور پنجم مذاکرات اصرار داشت
وی در پاسخ به این پرسش که تا چه زمانی ما باید بر اساس عرف دیپلماتیک رفتار کنیم، در حالی که آنها از چارچوب دیپلماتیک خارج شده‌اند، گفت: من همین نکته را با وزیر خارجه عمان، آقای بوسعیدی، که از نقش مثبت او در این روند قدردانی می‌کنم، در میان گذاشتم. به ایشان گفتم: «وقتی طرف مقابل موضع خود را علنی کرده، من هم پاسخ را به‌صورت علنی دادم. آیا دیگر ضرورتی برای ادامه مذاکره وجود دارد؟» اما ایشان دلایل خود را مطرح کرد و اصرار داشتند که دور جدید مذاکرات برگزار شود. سپس صحبت‌هایی از طرف مقابل را به‌نقل از آنها بیان کردند و در نهایت تصمیم گرفتیم در این دور نیز شرکت کنیم تا ببینیم به چه نتیجه‌ای می‌توان رسید.
عراقچی درباره دیدار رئیس سیا و مسئول امور استراتژیک رژیم صهیونیستی با مسئول مذاکراتی آمریکا گفت: این موضوع از نظر من غیرعادی نیست و ما آمریکا و رژیم صهیونیستی را از یکدیگر جدا نمی‌دانیم و می‌دانیم که آنان با یکدیگر مشورت دارند. من امروز نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشتم. این نامه در واکنش به گزارش‌هایی از شبکه CNN و برخی سایت‌ها بود که می‌گفتند رژیم صهیونیستی در حال آماده‌سازی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران در صورت شکست مذاکرات است؛ ادعایی که بسیار مضحک است.
به آمریکا درباره اقدام رژیم صهیونیستی علیه ایران هشدار دادیم
وی ادامه داد: در این نامه تأکید کردم که جمهوری اسلامی ایران از خود دفاع خواهد کرد و آماده واکنش سریع و قاطع است. همچنین هشدار دادم که اگر این تهدیدات ادامه یابد، ما ناچار خواهیم شد تدابیر ویژه‌ای برای حفاظت از تأسیسات و مواد هسته‌ای خود اتخاذ کنیم. کسانی که باید درک کنند منظور از «تدابیر ویژه» چیست، به‌خوبی متوجه خواهند شد. همچنین یادآور شدم که حتی اگر رژیم صهیونیستی بدون مشارکت مستقیم آمریکا اقدامی علیه ایران انجام دهد، ما آمریکا را در این اقدام شریک می‌دانیم؛ چه نیروهای آمریکایی در آن دخالت داشته باشند، چه نداشته باشند. ما هرگز نمی‌پذیریم که رژیم صهیونیستی به‌طور مستقل و بدون هماهنگی با آمریکا، دست به ماجراجویی بزند.
وزیر امور خارجه در خصوص تاکتیک‌های مذاکره‌ای طرف مقابل هم گفت: این‌ها ابزارهای فشاری هستند برای کسب امتیاز در مذاکرات. ممکن است ملاقات‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی برای ایجاد هماهنگی بیشتر یا کنترل رفتارهای رژیم صهیونیستی باشد. چرا که این رژیم از ابتدا مخالف روند مذاکرات بوده و طی ماه‌های اخیر، تمام تلاش خود را کرده تا آمریکا را به سوی جنگ با ایران سوق دهد و منطقه را به‌سمت درگیری گسترده بکشاند. آمریکایی‌ها تا این لحظه، از ورود به چنین تله‌ای خودداری کرده‌اند. احتمال دارد این دیدارها برای گفت‌وگو، هماهنگی یا کنترل رفتارهای صهیونیست‌ها باشد؛ البته این مسئله ارتباطی به ما ندارد و ما حسابی روی آن باز نمی‌کنیم. برای ما مسلم است که آنها با هم هماهنگ هستند.
عراقچی یادآور شد: ما با آمریکا مذاکره می‌کنیم، البته به‌صورت غیرمستقیم. اهداف، مواضع و روش‌های خود را داریم و تا جایی که طرف مقابل بتواند همراهی کند و مواضع ما را بپذیرد، این مسیر دیپلماتیک را ادامه خواهیم داد.
اروپا خارج از گود مذاکرات ایران و آمریکا است
وزیر امور خارجه درباره رفتار اروپایی‌ها در مذاکرات و تهدید به استفاده از اسنپ‌بک و تاثیرات اجرای آن توضیح داد: اروپایی‌ها عملاً به طور کامل بیرون گود هستند و در مذاکراتی که بین ما و آمریکا می‌گذرد، اروپایی‌ها نقشی ندارند. اتفاقاً ما هستیم که گاهی با آنها قرار می‌گذاریم تا توجیه‌شان کنیم که چه اتفاقاتی در حال وقوع است و تا جایی که مطلع هستیم، آمریکایی‌ها چنین کاری را در رابطه با اروپایی‌ها انجام نمی‌دهند. بنابراین، اروپایی‌ها نقشی خاص از منظر مذاکره ندارند، البته ایران مذاکرات خود را با اروپا ادامه می‌دهد.
اگر اسنپ‌بک انجام شود، نظام عدم اشاعه وارد یک بحران خواهد شد
وی درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا اسنپ بک از سوی اروپایی‌ها هم گفت: سه کشور اروپایی در اکتبر امسال می‌توانند مکانیزم حل و فصل اختلاف در برجام را به گونه‌ای فعال کنند که تحریم‌های گذشته و قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل بازگردند. این درست است و باعث شده که آنها فکر کنند ابزاری در دست دارند که با استفاده از آن بتوانند خود را وارد بازی کنند. من معتقدم که این ابزار اصلاً ابزار کارآمدی برای اروپا نیست و هرچه بیشتر به استفاده از اسنپ‌بک تهدید کنند، خود را در موضوع هسته‌ای ایران منزوی‌تر خواهند کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توانند مکانیسم را فعال کنند؟ گفت: شاید بتوانند اما اولاً این‌طور نیست که ما به خاطر فعال شدن اسنپ‌بک توسط آنها از حقوق خود بگذریم و این اقدام تأثیر چندانی ندارد. تنها تأثیر آن این است که از لحظه‌ای که آنها این کار را انجام دهند، اروپا به طور کامل نقش خود را در روابط با ایران از دست خواهد داد. ضمن اینکه من نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم، ولی هم اروپایی‌ها و هم سایرین می‌دانند که اگر اسنپ‌بک فعال شود، واکنش ما چه خواهد بود.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه ایران پیش از این و در دولت‌های مختلف تاکید کرده است که اگر اسنپ‌بک انجام شود، نظام عدم اشاعه وارد یک بحران خواهد شد، گفت: من نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم، ولی مسلماً این نظام با یک بحران جدید مواجه خواهد شد که می‌تواند بر بسیاری از امور تأثیر بگذارد. بنابراین، اگر اروپا می‌خواهد در این بازی مذاکراتی بین ایران و آمریکا نقشی داشته باشد، باید رویکرد تقابلی خود را کنار بگذارد. آنها مدتی است وارد حوزه تقابل در سیاست خارجی شده‌اند.
اروپا در سیاست خارجی ایران اولویت ویژه ای ندارد
عراقچی با اشاره به اینکه در سیاست خارجی ایران اولویتی برای اروپا وجود ندارد، گفت: من در ابتدای دولت چهاردهم، در برنامه‌ام به مجلس شورای اسلامی و بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری اعلام کردم که اولویت اول ما همسایگان هستند، سپس کشورهایی که در سختی‌ها کنار ما بوده‌اند؛ مانند حوزه آفریقا، آمریکای لاتین، شرق آسیا. اروپا جایگاهی ندارد، مگر اینکه سیاست‌های خود را اصلاح کند. از آن موقع تاکنون، نه تنها سیاست‌های خود را تسهیل نکرده‌اند، بلکه آنها را تشدید نیز کرده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهند نقشی داشته باشند، باید سیاست‌های خصمانه و مقابله‌ای خود با ایران را کنار بگذارند.
رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به دستگیری تعدادی از اتباع ایران در انگلیس آن را بازی غلطی توصیف کرد و گفت: این دستگیری‌ها که با ادعاهای واهی صورت گرفته است. حرکاتی که فرانسه و آلمان در پیش گرفته‌اند هم اشتباه است و ما همه این‌ها را از نزدیک رصد می‌کنیم.
عراقچی با اشاره به اینکه ما مذاکرات جداگانه‌ای با اروپایی‌ها خواهیم داشت و اگر آنها با رویکرد مبتنی بر حسن نیت مذاکره کنند، ما مشکلی با گفت‌وگو نداریم، گفت: اما این‌طور نیست که فکر کنند اسنپ‌بک شمشیری بالای سر ماست و می‌توانند با آن، ما را وادار به امتیازدهی کنند. اگر می‌خواهند از این شمشیر استفاده کنند. اگر استفاده کنند؛ تبعات آن را خواهند دید.
عمده تحریم‌های مهم علیه اقتصاد ایران مرتبط با حوزه هسته‌ای هستند
دیپلمات ارشد ایران درباره ادعاهای مقامات آمریکایی مبنی بر عدم لغو تحریم‌های غیرهسته‌ای علیه ایران هم گفت: در برجام قبلی، موضوع مذاکره فقط برنامه هسته‌ای ایران بود و لذا رفع تحریم هم فقط شامل تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای می‌شد. در آن زمان نیز گفته شد که اگر بخواهیم تحریم‌های موشکی برداشته شود، باید مذاکراتی در مورد موشک‌ها صورت بگیرد، یا در مورد منطقه، که اصلاً مورد خواست ما نبود. بنابراین، موضوع مذاکره به برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها هم به تحریم‌های هسته‌ای محدود شد.
عراقچی ادامه داد: البته تقریباً همه تحریم‌های مهم علیه اقتصاد ما مرتبط با حوزه هسته‌ای هستند: تحریم نفت، بانک، پتروشیمی، حمل‌ونقل، بنادر و ... الآن هم ما هنوز دقیقاً وارد این حوزه نشده‌ایم و در یک پیچ مهم گرفتار هستیم. اگر این پیچ را به نحوی که مورد مطلوب جمهوری اسلامی است رد کنیم، شاید بقیه مسیر خیلی دشوار نباشد. اگر نتوانیم رد کنیم، خب موضوع متفاوت خواهد بود. ولی اگر این مرحله را رد کنیم و موضوع غنی‌سازی همان‌طور که ما می‌خواهیم حل شود، بعد وارد بحث‌هایی در مورد تحریم‌ها خواهیم شد؛ اینکه کدام تحریم‌ها و چگونه رفع شوند. آن‌گاه باید وارد جزئیات شویم.
وی گفت: در این زمینه هم دستورات و راهبردهای مصوب شورای عالی امنیت ملی ملاک ما خواهد بود، هم قانون راهبردی مجلس شورای اسلامی، و طبیعتاً منافع ملی‌مان را مدنظر قرار خواهیم داد.
برای قضاوت درباره نتیجه مذاکرات زود است
وزیر امور خارجه درباره اینکه آیا دور پنجم مذاکرات ایران را به توافق نزدیک‌تر کرده یا نه؟ گفت: برای قضاوت الآن زود است و فردا خیلی روشن‌تر خواهد شد که آیا پیشرفتی حاصل شده یا نه. در مقطعی، مباحث به‌گونه‌ای پیش رفت که احساس شد گفت‌وگوهای کارشناسی می‌تواند کمک کند. کارشناسان اضافه شدند، تبادل نظرهایی صورت گرفت، هنوز غیرمستقیم، ولی به صورت مکتوب سوالاتی میان دو طرف رد و بدل شد. مباحث کمی روشن‌تر شد، ولی نه در آن زمان به مرحله نوشتن متن رسیدیم و نه الآن. با این حال، نیاز بود کارشناسان کمک کنند تا ابعاد فنی روشن‌تر شود.
ایران آماده مشارکت در طرح کنسرسیوم هسته‌ای است
عراقچی درباره طرح ایده کنسرسیوم هسته‌ای هم و تامین منافع کشور از این طریق گفت: ایده کنسرسیوم، وقتی مطرح می‌شود، نفس آن به معنای ایجاد یک مرکز تولید سوخت هسته‌ای با مالکیت مشترک بین چند کشور است، مثلاً در یکی از کشورهای منطقه. موضع ما در این خصوص روشن است. این ایده فی‌نفسه بد نیست و ما آمادگی داریم که در آن مشارکت کنیم؛ اگر واقعاً کشورهای منطقه علاقه‌مند به همکاری باشند، جمهوری اسلامی ایران نیز آمادگی دارد در چنین پروژه‌ای شرکت کند. ولی اگر بخواهند آن را جایگزین غنی‌سازی داخلی کنند، چنین چیزی مقدور نخواهد بود؛ مگر اینکه راه‌حل‌هایی پیدا شود که غنی‌سازی در داخل ایران به هر شکل و ترتیبی ادامه یابد.
این حرف که ایران نیازی به انرژی هسته‌ای ندارد، ناشی از ناآگاهی است
عراقچی درباره ادعای آمریکایی‌ها در خصوص عدم نیاز ایران به انرژی هسته‌ای با وجود برخورداری از منابع نفت و گاز با تاکید بر اینکه این ادعا بسیار تکراری و بی‌اساس است، گفت: اولاً برنامه هسته‌ای ایران پیش از انقلاب با توسعه و همکاری خود آمریکا آغاز شد. مطالعاتی که آمریکایی‌ها پیش از انقلاب انجام دادند، به این نتیجه رسید که ایران برای توسعه اقتصادی خود به ۲۰ هزار مگاوات انرژی هسته‌ای نیاز دارد. این توصیه‌ای بود که خود آنها به رژیم گذشته ارائه دادند. حالا همان‌ها که می‌گویند چه نیازی دارید، پنجاه سال پیش خودشان پایه‌گذار این برنامه بودند. مگر وزیر انرژی آمریکا به عربستان نرفت تا درباره ساخت نیروگاه هسته‌ای مذاکره کند؟ عربستان که منابع عظیم نفت و گاز دارد، پس چرا به دنبال انرژی هسته‌ای است؟ امارات هم همین‌طور. مگر امارات نفت ندارد؟ با این حال، نیروگاه هسته‌ای ساخته است. بنابراین، این حرف که ایران نیازی به انرژی هسته‌ای ندارد، ناشی از ناآگاهی و جهالت است و دیگر خریداری ندارد.
وی با تاکید بر اینکه انرژی هسته‌ای مزایای زیادی دارد، گفت: این انرژی هرچند خطراتی هم دارد اما این خطرات قابل کنترل‌اند و برای آنها استانداردهایی تعریف شده است. از طرفی، این انرژی یکی از پاک‌ترین منابع انرژی برای محیط زیست به شمار می‌رود. نیروگاه بوشهر ما اکنون به خوبی و بدون هیچ تهدیدی در حال فعالیت است.
رفع تحریم نباید به قیمت تحقیر ملت ایران و از دست رفتن دستاوردهای آن باشد
وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که اگر مذاکرات به توافق نینجامد، گزینه بعدی یا «پلن B» ایران چیست، گفت: این مسئله‌ای است که آنها باید به دنبال پاسخ آن باشند، برنامه هسته‌ای ایران به مسیر خود ادامه خواهد داد. این صنعت بسیار پیشرفته اکنون در حوزه‌های مختلف از جمله دارویی، پزشکی، بهداشتی، کشاورزی، محیط زیست و تولید برق کاربرد دارد. در حال حاضر نیز بر روی ساخت رآکتور، تولید آب سنگین و بهره‌برداری‌های متنوع از آن مشغول به کار هستیم.
عراقچی با تاکید بر اینکا تحریم‌ها هزینه‌زا و فشارآور هستند، گفت: ما بیش از چهل سال است که با تحریم‌ها زندگی کرده‌ایم. نمی‌خواهم بگویم که ادامه‌دادن به تحریم‌ها موضوع خوبی است یا از آن استقبال می‌کنیم؛ نه. اگر بتوانیم تحریم‌ها را رفع کنیم، باید این کار را انجام دهیم. مقام معظم رهبری یک‌بار فرمودند که اگر بتوانیم تحریم‌ها را برداریم، حتی یک ساعت هم تأخیر نخواهیم داشت. اما رفع تحریم‌ها نباید به قیمت تحقیر ملت ایران و از دست رفتن دستاوردهای آن باشد. اگر بتوانیم با حفظ عزت و دستاوردهایمان تحریم‌ها را برداریم، این کار را انجام می‌دهیم؛ در غیر این صورت، کشور مسیر خود را ادامه خواهد داد.
در غزه یک نسل‌کشی در حال وقوع است
وزیر امور خارجه درباره تحولات منطقه و جنایت رژیم صهیونیستی در غزه گفت: این موضوع به یک زخم عمیق تبدیل و کشتارها و جنایات رژیم صهیونیستی به امری روزمره بدل و به‌گونه‌ای برای بسیاری در جهان عادی شده است و این واقعاً مسئله‌ای عجیب و بسیار خطرناک است.
عراقچی با تاکید بر اینکه در حال حاضر در غزه یک نسل‌کشی در حال وقوع است، گفت: وقتی تا این لحظه بیش از ۶۰ هزار نفر کشته شده‌اند، و هر روز بیش از صد نفر جان خود را از دست می‌دهند، اگر نسل‌کشی نیست، پس چیست؟ این نسل‌کشی در برابر چشمان دوربین‌های تلویزیونی و به‌صورت زنده در حال وقوع است؛ برخی شبکه‌ها حتی به‌صورت لایو آن را نشان می‌دهند.
وی تصریح کرد: با این حال، شورای امنیت سازمان ملل، بسیاری از کشورهای جهان و حتی برخی از کشورهای منطقه، با بی‌توجهی کامل نسبت به این وقایع، صرفاً نظاره‌گر هستند. مردم فلسطین با مقاومتی که از خود نشان داده‌اند، روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را متوقف کردند و مسئله فلسطین را دوباره به صدر توجهات جهانی بازگرداندند. در حالی که بسیاری از کشورها چشم‌های خود را بر این فاجعه بسته‌اند، به‌نظر من، امروز موضوع فلسطین زنده‌تر از هر زمان دیگری است. بدون احقاق حقوق مردم فلسطین، این مسئله هرگز به سرانجام نخواهد رسید.
مذاکرات هسته ای تنها یکی از وظایف وزارت خارجه است
وزیر امور خارجه همچنین در پایان گفت‌وگو با اشاره به برگزاری مجمع گفت‌وگوی تهران گفت: ۵۳ کشور از میان اندیشمندان یا مقامات رسمی خود در این نشست شرکت کردند و حدود ۲۳۰ مهمان خارجی حضور داشتند؛ ما حتی پول بلیط یک نفر را هم پرداخت نکردیم—همه به‌دلیل فضایی که برای تبادل نظر فراهم شده بود، خود آمدند.
عراقچی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از گفت‌وگوی ویژه ما به موضوع هسته‌ای و مذاکرات اختصاص داشت، توضیح داد: واقعیت این است که به فرموده رهبری این موضوع تنها یکی از وظایف ماست و وزارت امور خارجه اکنون در حال اجرای برنامه‌ای با عنوان «دیپلماسی استانی» است. ما «مجمع گفت‌وگوی تهران» را برگزار کردیم، در موضوعات مربوط به هند و پاکستان فعال بودیم و همچنین در مسائل منطقه‌ای نیز حضوری فعال داریم و به کار خود ادامه خواهیم داد. مذاکرات نیز در کنار این فعالیت‌ها پیگیری خواهد شد.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.