ورود تویوتا به عراق؛ عقب‌نشینی خودروسازان ایرانی در بازار منطقه؟

بورس24 : تولید تویوتا در عراق با سرمایه‌گذاری گسترده این خودروساز ژاپنی آغاز شد؛ موضوعی که پیش‌تر خودروسازان ایرانی تجربه آن را داشتند. حال سوال اساسی این است که آیا ایران خودرو و سایپا در برابر غول‌های ژاپنی و کره‌ای، عقب‌نشینی می‌کنند؟

آغاز سرمایه‌گذاری بزرگ تویوتا در عراق

هفته گذشته، روز چهارشنبه، 2 مهر ماه، وب‌سایت رسمی تویوتا عراق از آغاز بزرگ‌ترین پروژه سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو این کشور خبر داد. شرکت تویوتا با سرمایه‌گذاری 22 میلیون دلاری خط تولید خود را در عراق راه‌اندازی کرد. انتظار می‌رود محصولات مونتاژی این کارخانه پس از پوشش بازار محدود داخلی، راهی کشورهای حوزه خلیج فارس شوند.

این پروژه که در منطقه‌ای وسیع در نزدیکی شهر بغداد ساخته می‌شود، علاوه بر کارگاه‌های تولید لوازم جانبی و خدمات پشتیبانی، شامل امکانات متعددی از جمله انبارهای لوازم یدکی، محوطه‌های بزرگ برای نگهداری و آماده‌سازی خودروها قبل از تحویل، مراکز بازرسی و آزمایش خواهد بود. تویوتا تأیید می‌کند که استفاده از انرژی خورشیدی و سیستم‌های بازیافت آب، مطابق با روندهای جهانی به سمت پایداری زیست‌محیطی، بخش اساسی از عملیات این مجموعه به شمار می‌رود.

این رویداد می‌تواند برای عراق دستاوردی بزرگ باشد، اما در مقابل برای ایران معنایی جز از دست رفتن یک فرصت راهبردی ندارد. در واقع ایران نه‌تنها امکان همکاری با خودروسازان بزرگ جهان را از دست داده، بلکه بازار عراق را نیز که مهم‌ترین مقصد صادراتی صنعت خودرو کشور محسوب می‌شود، واگذار کرده است.

ورود دیگر رقبا پیش از تولید تویوتا در عراق

حدود سه سال گذشته و پیش از آغاز تولید تویوتا در عراق خبری مبنی‌بر آغاز مونتاژ محصولات کیا، رنو و ولوو در این کشور منتشر شد که قرار بود در خط تولید بابل، مونتاژ شوند. یعنی همان خط تولیدی که عمده سرمایه‌گذاری آن از سوی شرکت ایران خودرو انجام گرفته بود.

بنابراین خط تولیدی که با حمایت و سرمایه‌گذاری گسترده شرکت‌های خودروساز ایرانی در کشور عراق افتتاح شده بود با برنامه‌ریزی‌های نادرست، تبدیل به فرصتی برای خودروسازان شرق آسیا و شرکت‌های اروپایی شد تا با استفاده از زیرساخت ایجاد شده توسط ایران، خود را به عنوان مهم‌ترین بازیگر بازار خودرو عراق تبدیل کنند.

البته لازم به ذکر است که در حال حاضر با گذشت سه سال، هنوز هم اطلاعات رسمی از وضعیت تولید و آمار محصولات تولیدی خط بابل در عراق موجود نیست؛ اما با کاهش چشم‌گیر آمار صادرات ایران خودرو و سایپا، می‌توان چنین برداشت کرد که این دو خودروساز، بازار عراق را به کلی از دست داده‌اند.

اکنون دولت عراق با درک اهمیت این فرصت، به دنبال واردات فناوری از مسیر مونتاژ خودرو است؛ مسیری که می‌تواند مقدمه‌ای برای تولید مستقل در آینده باشد. این در حالی است که در ایران، طی دهه‌های گذشته با تکیه بر تولید داخلی و شعار حمایت از صنعت خودروسازی، ورود فناوری‌های نوین به حاشیه رانده شد و همین امر، صنعت خودرو کشور را سال‌ها از رقبای جهانی عقب نگه داشت.

فرصتی که از دست رفت!

تولید تویوتا در عراق در حالی صورت می‌گیرد که ایران می‌توانست با استفاده از سابقه پنج دهه تولید خودرو از فرصت همکاری با این خودروساز ژاپنی برای انتقال فناوری‌های نوین، اشتغال‌زایی و توسعه صنعت خودرو داخلی بهره‌برداری کند.

علاوه‌بر این صنعت قطعه‌سازی ایران نیز این ظرفیت را داشت که به عنوان تأمین‌کننده زنجیره تولید تویوتا وارد میدان شده و نقش‌آفرینی کند تا از این مسیر به بازارهای جدیدی دست یابد. صادرات خودرو به صورت CKD و SKD به عراق و سپس صادرات آنها به دیگر بازارهای هدف، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس نیز از دیگر فرصت‌هایی است که می‌توانست برای خودروسازان ایرانی فرصتی ارزشمند ایجاد کند.

با این وجود، مشکلات ساختاری خودروسازان داخلی، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های ظالمانه، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و تأخیر در اجرای طرح‌های مشترک باعث شد ایران از این موقعیت منطقه‌ای بی‌بهره بماند. این در حالی است که حضور فعال ژاپنی‌ها در عراق می‌تواند مسیر جدیدی برای صادرات خودرو به بازارهای همسایه این کشور باز کند.