روزنامه اعتماد / هفته‌های نخست خردادماه سال جاری و همزمان با حذف سهمیه‌های سوخت بود كه زمزمه‌های در گوشی از بی‌استفاده بودن كارت‌های سوختی كه زمانی هزینه‌های میلیاردی بابت طراحی و تولید آن شده بود به گوش می‌رسید اما این زمزمه‌ها با ادامه استفاده از سهمیه‌های سوخت تا شهریورماه كمی فروكش كرد. تا اینكه نخستین آمارهای مصرف بنزین نقشه‌های دولتی‌ها برای كنترل مصرف بنزین با تك‌نرخی شدن را نقش بر آب كرد و خودروسواران ایرانی رسما نشان دادند كه خرید بنزین با نرخ آزاد هم نمی‌تواند آنها را مجاب به كاهش مصرف كند. گذر از ماه نخست لغو واریزهای سوخت و عدم كاهش مصرف بنزین موجب شد تا در روزهای نخست تیرماه مجددا خبرهای مختلفی در محافل عمومی از بی‌استفاده بودن كارت‌های سوخت بعد از آزاد‌سازی نرخ بنزین بدهند و به این سبب متقاضیان خرید بنزین در جایگاه‌ها همواره از كارت‌های جایگاه‌داران به جای كارت خود استفاده كنند. در این هنگام بود كه سید ناصر سجادی، مدیرعامل شركت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به همه مردم توصیه كرد كارت سوخت خود را محفوظ نگه دارند و هنگام سوختگیری از كارت خود و فقط در موارد ضروری از كارت جایگاه استفاده كنند.وی در عین حال در پاسخ به برخی انتقادهای جایگاه‌داران از حذف نشدن كارت سوخت بعد از عرضه تك‌نرخی سوخت گفته بود: «این سامانه پشتوانه مهمی برای فناوری اطلاعات كشور است و برای اجرای سامانه كارت سوخت سرمایه‌گذاری بالایی انجام شده است.»
این در شرایطی بود كه متصدیان جایگاه‌های سوختگیری هم دل خوشی از روال پیش آمده ندارند و از روال ایجاد شده برای استفاده از كارت‌های جایگاه‌داران به جای كارت‌های شخصی خودروها گلایه داشتند. با این حال مجددا شركت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران بعد از اجرای طرح عرضه تك‌نرخی سوخت، به هموطنان توصیه كرده بود در صورت داشتن موجودی در كارت‌های خود، برای سوختگیری بنزین معمولی از كارت خود و برای بنزین سوپر از كارت جایگاه استفاده كنند تا از موجودی كارت‌شان هنگام خرید بنزین سوپر كسر نشود. این شركت همچنین از هموطنان خواست كسانی كه كارت سوخت‌شان مفقود یا باطل شده است برای گرفتن كارت المثنی اقدام كنند. البته این شركت بارها اعلام كرد كه قصد دارد با استفاده از كارت‌های سوخت در دست مردم همچنان میزان آمار مصرف بنزین مردم را در اختیار داشته باشد اما گویا مردم قصد ندارند در خصوص میزان مصرف‌شان به دولت پاسخگو باشند.
به هر روی به نظر می‌رسد نخستین دلیل بی‌استفاده بودن كارت‌های سوخت در دست مردم به فاصله قیمتی بنزین سهمیه‌ای و بنزین آزاد بازمی‌گردد كه تفاوت ٣٠٠ تومانی میان این دو عرضه برخی از خودروسواران را مجاب كرده است به جای استفاده از كارت سوخت و بنزین غیرسوپر، از كارت‌های جایگاه‌داران استفاده كرده و بنزین سوپری استفاده كنند كه تعمیركاران مناسب‌تر با سیستم احتراق خود می‌دانند. در نتیجه اگر سوختگیری با استفاده از كارت سوخت جایگاه‌داران، برای هر لیتر ٣٠٠ تومان گران‌تر از سوختگیری با كارت سوخت خودرو باشد، استفاده از این كارت‌ها برای عموم مردم صرفه اقتصادی نخواهد داشت و آنها كماكان از كارت سوخت خودروی خود برای سوختگیری استفاده می‌كنند. در نتیجه، هم درآمد دولت از محل فروش بنزین افزایش می‌یابد و هم زیرساخت كارت سوخت حفظ می‌شود. با این حال باز هم بارها مسوولان شركت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران پاسخگوی رسانه‌های مختلف بوده‌اند و با اشاره به فواید حفظ سامانه هوشمند سوخت برای شفافیت اطلاعات حوزه سوخت و حمل و نقل كشور، تاكید كرده‌اند كه وزارت نفت برنامه‌ای برای حذف كارت سوخت ندارد و مكررا از مردم درخواست كرده‌اند حتی‌الامكان از كارت سوخت خودروهای خود برای سوختگیری استفاده كنند تا بازار عرضه و تقاضای بنزین همچنان شفاف باقی بماند زیرا دولت نیازمند حفظ «دانایی» خود درباره وضعیت عرضه و تقاضای بنزین در كشور است تا «توانایی» كنترل قاچاق بنزین و مدیریت مطلوب آن در شرایط بحرانی احتمالی در سال‌های آتی را داشته باشد. با این حال، از آنجا كه در شرایط فعلی مردم می‌توانند با استفاده از كارت سوخت جایگاه‌داران نسبت به سوختگیری از جایگاه‌های عرضه بنزین اقدام كنند،
انگیزه كمتری برای استفاده از كارت سوخت خودروی خود دارند و در نتیجه استفاده از كارت سوخت در میان آنها به تدریج در حال كاهش است، به گونه‌ای كه آمارهای غیررسمی حاكی از چند برابر شدن حجم بنزین توزیعی در كشور با استفاده از كارت سوخت جایگاه‌داران در یك ماه اخیر است. زیرساخت‌های میلیاردی سامانه‌ای هوشمند در حال از بین رفتن است قطعا تا زمانی كه دولت صرفا به درخواست شفاهی از مردم برای استفاده از كارت‌های سوخت خود اكتفا كند، روند تضعیف تدریجی این زیرساخت مهم اطلاعاتی كشور متوقف نمی‌شود. تجربه كشورهای صنعتی نشان می‌دهد، خواهش و تمنا ابزار حكمرانی نیست و دولت باید با انجام سیاستگذاری مناسب، اراده حاكمیتی خود را در مدیریت مسائل مختلف اعمال كند. راهكار استمرار استفاده مردم از كارت سوخت خودروی خود نیز صرفا تعیین سازوكارهایی از سوی دولت است كه همچنان منافع اقتصادی مردم در استفاده از این كارت‌ها باشد و این موضوع برای آنها دارای جذابیت باشد. در حال حاضر، دولت برای استفاده از گازوییل در موارد اضطراری یعنی برای كسانی كه اقدام به سوختگیری با استفاده از كارت سوخت جایگاه‌داران می‌كنند، قیمت دومی را مشخص كرده است. راهكار مناسب برای حفظ كارت سوخت در زمینه بنزین نیز استفاده از سازوكاری مشابه گازوییل است.
بدون تردید تداوم استفاده از كارت سوخت خودروهای شخصی توسط صاحبان آنها می‌تواند منبع بزرگ اطلاعات سوخت و خودروها را همچنان در دسترس نگه دارد تا برای اتخاذ تصمیم‌های كارشناسی، اعداد و ارقام مستند و تدوین شده به كمك تصمیم‌سازان بیاید و نه حدس و گمان. شركت ملی پخش به هیچ عنوان علاقه ندارد بزرگ‌ترین و مهم‌ترین زیرساخت منبع اطلاعاتی خود را در حوزه مصرف سوخت از دست بدهد و از مردم می‌خواهد از كارت‌های خود استفاده كنند. بدون تردید مردم نیز به خوبی می‌دانند كه همكاری با این شركت می‌تواند كمك بزرگی در آینده سوختی كشور كند ولی با این وجود، بهره‌گیری از نیشتر برای ترك استفاده از كارت‌های جایگاه سوخت ضروری است.
٥٠٠ میلیارد تومان به باد رفت
اگرچه دولت سعی دارد همچنان مردم را متقاعد به استفاده از كارت‌های سوخت كند اما تجربه نشان داده است مردم تمایل دارند همچنان از كارت‌های غیرشخصی‌شان استفاده كنند و این یعنی بر باد رفتن هزینه‌هایی كه دولت نهم و دهم برای صدور كارت برای مردم كرد. بر اساس گفته‌های بیژن حاج محمدرضا، رییس انجمن جایگاه‌داران سوخت سراسر كشور، تاكنون بیش از ٥٠ میلیون كارت سوخت صادر شده است كه هزینه هر كارت سوخت نیز بیش از ١٠ هزار تومان بوده است. علاوه بر ٥٠ میلیون كارت سوخت صادر شده، برخی كارت سوخت‌ها به دلیل مفقود یا شكسته شدن دوباره صادر شده است. دولت این میزان كارت سوخت را با هزینه بسیار زیاد از چین وارد كرد اما هزینه دریافتی از مردم ١٠ هزار تومان بوده است. به طور معمول در طول هفته هر جایگاه به تناسب فعالیتی كه دارد بین ١٥ تا ٥٠ كارت سوخت مفقود شده را به شركت ملی پخش تحویل می‌داد كه عمده این كارت سوخت‌ها دوباره صادر می‌شد. به‌طور‌كلی با تك‌نرخی شدن بنزین دیگر ٥٠ میلیون كارت سوخت فایده‌ای ندارد. حال اینكه اگر كارت‌های سوخت بلااستفاده باشند كم‌كم باید فاتحه ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل سوخت را نیز خواند.
این مطلب را با دیگران به اشتراک بگذارید :
شما هم نظر دهید
برای ارائه نظر خود وارد حساب کاربری خود شوید
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.