مرتضی ایمانی راد می گوید:«استراتژیست ها با ترسیم افق جهان و کشور و با شناخت درست از مسایل داخلى کشور به استراتژى هایى دست مى یابند که مردم را با سیاستمداران همسو می کند.»
"برنامه هاى توسعه در بسیارى از کشورهاى توسعه یافته متوقف شده است و بعضى از کشورهاى در حال توسعه هم برنامه هاى توسعه را متوقف کرده اند...باید استراتژى داشته باشیم، منافاتى با برنامه ندارد. در برنامه ها هم استراتژى هایى پیش بینى مى شود . بنابراین هر در سیستم برنامه ریزى و هم در سیستم غیر برنامه اى هسته اصلى همان استراتژى است. ولى تفاوت در این است كه در سیستم برنامه ریزى استراتژى از دل برنامه بیرون مى آید و بنابراین با محاسبات و مطالعاتى این استراتژى ها طراحى می شوند." این بخشی از دو گفت وگوی منتشر شده با مرتضی ایمانی راد تحلیل گر مسایل اقتصادی بین الملل است.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، او معتقد است که ارتباطات اقتصادى ، ساختارها ، نهادها ، رفتارها از كشور به كشور و از دوران به دوران در یك كشور متفاوت است . به همین دلیل است كه در مورد علمى بودن دانش توسعه اقتصادى باید كمى تردید كرد. در ادامه سلسله گفت وگو ها پیرامون سیاست گذاری و تعیین استراتژی در اقتصاد دکتر ایمانی راد درباره چگونگی طراحی دیدگاههای خود را مطرح کرده است.
لازم به ذکر است،این گفت وگو سومین و آخرین بخش از این مبحث است.پیش از این بخش های اول ، دوم وسوم این گفت وگو منتشر شد.
ایمانی راد در پاسخ به این سئوال که طراحى در كجاى سیاست ها و استراتژى ها جا دارد و آیا اساسا طراحى در این استراتژی جایى دارد یا خیر،گفت:« در بحث هاى قبلى گفتیم كه یكى از ویژگى هاى انسان این است كه به جاى اینكه واقعیت را آنگونه كه هست ببیند، بیشتر واقعیت را آنگونه كه دوست دارد می بیند. این مساله وقتى در برنامه ریزى مى رود آرزوها ، آمال ، بلند پروازى ها و مسایلى از این دست وارد برنامه مى شود و یا در بهترین حالتش تئوریها و مدلهاى برنامه ریزى خیلى از مسایل را از قبل تعیین می كند. این عوامل طراحى و به بیان ساده تر ذهنیت را از قبل وارد برنامه می كند.»
وی افزود:« در بحثى كه تا اینجا داشتیم تاكید من بر این بود كه واقعیت باید اساس هر گونه تدوین استراتژى باشد. یعنى ذهن فارغ از چارچوب هاى خود و پیش فرض هاى خود به واقعیت نگاه می كند و در مواجه با واقعیت استراتژى تدوین می شود. فهمیدن این مساله در مورد شخص و یك شركت مدیر-مالك آسان است ، ولى وقتى در مورد كشور داریم صحبت می كنیم بحث یك مقدارى متفاوت مى شود. البته بحث همان بحث است ولى از نظر اجرا متفاوت مى شود. بنابراین واقعیات امروز اقتصاد ایران اساس تدوین استراتژى است . در این صورت اگر واقعیت با استفاده از سیستم هوشمند اقتصادى به صورت مشكلات اقتصادى خودش را نشان دهد، استراتژى اساسا مساله محور problem-oriented مى شود.»
سیاست هایی که مشکلات را حل می کنند
رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد با بیان اینکه تا موقعى كه كشور مساله دارد همین رهیافت در تدوین استراتژى ها مورد استفاده قرار می گیرد،تصریح کرد:« وقتى یك كشور درگیر مسایل متعددى است ، حرف هاى بزرگ زدن مسایل را پیچیده تر می كند. وقتى واقعیت ها به ما می گویند كه در حوزه هاى متعددى دچار مشكل هستیم ، نگاه به آینده و طراحى اهداف بزرگ چه معنى می دهد. مثلا در برنامه ششم به نظر می رسد كه هدف گذاشتن به معنى متداول آن در برنامه نویسى معنى دار نیست . ما الان به یك مجموعه سیاستها نیاز داریم كه مشكلات فعلى را حل كند. وقتى این مشكلات را حل نكنیم و تنها به دنبال نرخ رشد هشت و نیم درصدى باشیم ، در واقع نه تنها مشكلات را حل نمی كنیم بلكه مشكلات دیگرى را به مشكلات موجود اضافه می كنیم .»
این تحلیل گر ارشد اقتصادی خاطرنشان کرد:« وقتى از واقعیت هاى اقتصاد شروع كنیم و نزدیك شدن ما با واقعیت ها هم با یك ذهن پذیرا و نه یك ذهن جهت دار انجام شود، از تعامل سیاستگذاران با مسایل پیش رو استراتژى ها پدیدار emerge مى شوند. اگر این بحث را بخواهم روشن تر كنم یك بچه را می توان مثال زد؛. اگر پدر و مادر آمال و آرزویى براى فرزند خود داشته باشند كه وقتى بزرگ مى شود مثلا دكتر و یا جراح شود. این آمال و آرزو تبدیل به اعمال سیاستها و مشوق هایى براى حمایت بچه به منظور دكتر شدن او است . به این می گوییم طراحى . حال ممكن است كه این بچه اصلا استعداد دكتر شدن نداشته باشد، ولى خواست طراحان ( پدر و مادر ) فشار را بر بچه زیاد می كند كه آنچه را كه نیت شده است تحقق پذیرد. »
وی ادامه داد:« حالت دیگر را در نظر بگیرید كه پدر و مادر تلاش كنند كه با ذهن باز و بدون چارچوب در باره فرزندشان ، شروع می كنند به شناخت فرزند خود. یكباره كشف مى كنند كه فرزندشان استعداد موسیقى دارد. حال از این كشف سیاست هاى پدر و مادر براى حمایت از فرزند روشن مى شود. همین استدلال در مورد كشور هم درست است . بدون كشف توانایی ها و آنهم در عمل و بدون رویارویى با موانع و بدون شناخت محیط بیرونى در لایه هاى متعدد كه در نظام هوشمند اقتصادى انجام مى شود نمی توان به استراتژى هاى مناسب با كشور دست یافت . چون این مكانسم را نداریم ناچار دست به طراحى می زنیم . این مشكلى است كه من تلاش می كنم آن را باز كنم . چون ذهن ما جهت دار directional است ، نمی توانیم درك كنیم كه كشف و یافتن واقعیت ها با ذهن پذیرا امكان دارد. به همین خاطر است كه به محض روبرو شدن با این بحث ها موضع می گیریم و یا با نفى آنها خیال خودمان را راحت می كنیم.»
گره کور رشد اقتصادی
ایمانی راد با بیان اینکه اگر بخواهم این بحث ها را در ایران در شرایط فعلى پیاده كنیم ، ابتدا باید با استفاده از تحقیقات و پژوهشهایى كه انجام شده و یا لازم است كه انجام شود ،بهره گرفته شود،گفت:«این روش می تواند منجر به شناسایی مشكلات اساسى كشور شود. خوشبختانه جراید اقتصادى كشور ، كه بخش مهمى از سیستم هوشمند اقتصادى كشور است ، در این زمینه كارهاى زیادى كرده اند و تا حدود زیادى برخى از مشكلات اقتصادى كشور بیرون آمده است . در نتیجه بزرگترین كارهاى چند سال آینده سروسامان دادن به مشكلات سیستم بانكى ، تعیین تكلیف و انجام پرداخت بدهى هاى دولت ، ایجاد بازار بدهى در كشور ، یكسان سازى نرخ ارز و راه اندازى بازار آتى ارز و مشكلاتى از این قبیل است كه از طریق حل آنها گشایش هاى بزرگى در كشور پدید مى آید كه غیرقابل انتظار است . »
او گفت:« حال اگر این مسایل را توجه نكنیم و به دنبال یك سرى اهداف دیگر باشیم تا نرخ رشد اقتصادى را به هشت و نیم درصد برسانیم ، نه تنها هیچ گرهى را باز نمی كنیم ، بلكه گره هاى كور دیگرى در كشور ایجاد می كنیم . بنابراین برنامه ( كه به نظرم باید تنها مجموعه اى از استراتژى ها باشد ) تنها باید به مشكلات موجود برسد. اگر این كار را نكند هر گونه اهداف بزرگ می تواند در میان مشكلات موجود خرد شود. آنوقت اعتماد به نفس عمومى هم به شدت لطمه مى خورد.»
او در پاسخ به این سئوال که اگر با شیوه اى كه گفتم طراحى استراتژى به كشور لطمه می زند، پس در چه شرایطى می توان از طراحى حرف زد،خاطرنشان کرد:« وقتى یك كشور مسایل و مشكلات موجود خود را حل می كند و یا بخش مهمى از آن را حل می كند می تواند به آینده فكر كند. فكر كند ببیند كه چگونه می تواند آینده اى را براى كشور ترسیم كند و این آینده را به زمان حال بیاورد و روى آن كار و سرمایه گذارى كند. اینجا طراحى استراتژى معنى می دهد. در اینجا استراتژیست ها با ترسیم افق جهان و كشور و با شناخت درست از مسایل داخلى كشور به استراتژى هایى دست مى یابند كه مردم را با سیاستمداران همسو می كند.»
ایمانی راد گفت:« این همسویى اساس استراتژى هاى آینده نگر است . در اینجا آینده نقطه اى و هدفى نیست كه می خواهیم به آن برسیم ، بلكه آینده یك فضاى بدون محدودیت است ( همانند فضاى رویا و آرزو ) كه می توان در آن به خلق استراتژى پرداخت و و آن را در زمان حال شروع به اجرا كرد.»
به گفته وی «همسویى این استراتژى ها با خواست مردم مانع مى شود كه خلق استراتژى از واقعیت موجود و آتى كشور جدا شود.»
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.