معاون وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی اشاره به وجود 7 میلیون NEET در کشور کرده بود و رسانه ها برای برگردان این واژه به فارسی از کلمات "بیکاره و علاف" استفاده کرده بودند.
به گزارش خبرآنلاین؛اخیراً خبری منتشر شد كه انگیزه این نوشته را فراهم آورد. متن خبر این بود: "7 میلیون بیكاره و علاف در كشور داریم". موضوع از این قرار بود كه معاون وزیر كار، تعاون و رفاه اجتماعی اشاره به وجود 7 میلیون NEET در كشور كرده بود و رسانه ها برای برگردان این واژه به فارسی از كلمات "بیكاره و علاف" استفاده كرده بودند.
خبر از دو جنبه تكان دهنده بود؛ یكی از نظر حجم بالای NEET در كشور و دوم تعبیر غلط و ناراحت كننده از این اصطلاح كه نشان دهنده عدم آشنایی با این مفهوم است. لذا این نوشته با انگیزه روشن سازی مفهوم، اهمیت آن از دیدگاه سیاستگذاران و بررسی اجمالی این پدیده در ایران به رشته تحریر درآمده است.
واژه NEET اولین بار در سال 1999 رسماً در سطح سیاسی بریتانیا مطرح شد. این واژه، اختصاری برای عبارت "Not in Education, Employment or Training" بود و اشاره به جوانانی در بازه سنی 18-16 سال داشت كه ترك زودهنگام تحصیل داشته، در حال مهارت آموزی نبوده و در جایی نیز شاغل نبودند. دولت بریتانیا در آن هنگام در حال تغییر سیاستهای كمك هزینه بیكاری بود و قصد داشت تا با مطالعه این گروه از جوانان و تخمین میزان مشكلات و عواملی كه موجب آسیب پذیری آنها می شدند بتواند اقدامات سیاستی لازم برای مواجهه با این پدیده اجتماعی را طراحی كند. دولت بریتانیا مشاهده كرده بود كه ترك تحصیل زودهنگام در این كشور افزایش یافته، الگوی خطی گذار از مدرسه به كار پیچیده و طولانی شده و لذا به دنبال بررسی و تبیین این تغییر و تحولات در جامعه بریتانیا بود. از نگاه سیاستگذاران بریتانیایی، نوجوانان به دلیل حساسیت بالای دوره نوجوانی از حیث تغییر و تحولات روحی- جسمی و تطبیق اجتماعی (جامعه پذیری)، در سطح آسیب پذیری بالا بوده و در صورت عدم مشغولیت به تحصیل یا كار، در معرض خطرات و ناهنجاریهای اجتماعی فراوان هستند. بالتبع چنین هدفگذاری در بریتانیا می توانست تعابیری در رسانه های این كشور (نظیر BBC) از NEET به عنوان جوانان ناراحت و سركش، منزوی، تنبل، دارای مشكلات روحی و رفتاری و .... را به دنبال داشته باشد. هر چند مطالعات بعدی نشان داد كه چنین تعبیری كاملا غلط و بی جا است و غیبت NEET های بریتانیایی از نهادهای اصلی یعنی نظام های آموزشی، مهارتی و اشتغال این كشور معمولاً انتخاب شخصی آنها نیست. از این رو تعابیر فوق تنها موجبات انتقال مسئولیت از زمینه عمومی جامعه (نشان دادن راه صحیح ورود جوانان به صحنه واقعیت های اجتماعی) به فرد و به عبارتی سلب مسئولیت اجتماعی را فراهم میآورد.
پس از سال 2008 و همزمان با ركود اقتصادی، واژه NEET جای خود را در اتحادیه اروپا و كشورهای OECD باز كرد. ركود اقتصادی موجب شد كه نرخ بیكاری جوانان به شدت افزایش یابد. جوانان به مشاغل موقت یا پاره وقت و همچنین آموزشهای مكرر مهارتی روی آورده و الگوی گذار از مدرسه به كار دچار تغییر اساسی شد. دسته بندی های سنتی نظام آماری بازار كار دیگر پاسخگوی مسائل خاص جوانان نبوده و لذا دسته بندی جدیدی تحت عنوان NEET به دسته بندی های سنتی جوانان یعنی "فعال"، "غیرفعال" و "در حال تحصیل" افزوده شد، منتهی هر كشور برپایه نیاز خود NEET را تعریف كرد. ژاپن جوانان بیكار یا متاهل را در زمره NEET محسوب نمی كند و سازمان بین المللی كار نیز در كنار NEET شاخصی به عنوان NLFET تعریف كرده كه مشمول جوانان بیكار نمی شود. تفاوتهایی نیز در بازه سنی مورد توجه در دسته بندیها وجود دارد (جدول-1).
لزوم و موانع دسته بندی جدید:
اصولا در تنظیم سیاستها و طراحی برنامه های اشتغال، تشخیص ویژگیهای مخاطبین اهمیت بالایی دارد. لذا دسته بندی مخاطبین از اولین اقدامات سیاست پژوهان است. به طور سنتی، دسته بندی جوانان در بازار كار شامل شاغل، بیكار و غیر فعال اقتصادی است. دسته بندیهای فرعی نیز (نظیر زنان یا معلولین) حسب نیاز وجود دارد. در دسته بندی یاد شده، پیش فرض سیاستگذار این است كه جوانان پس از اتمام دوره آموزش رسمی روانه بازار كار خواهند شد. به عبارتی گذار از مدرسه به كار به صورت فرآیندی كوتاه مدت و خطی مفروض است. اما تغییر و تحولات جهانی، مباحثی نظبر عدم تطبیق آموزشهای رسمی با نیاز بازار كار، ظهور گونه های متفاوتی از مشاغل و نیز بروز شرایط ركود اقتصادی این فرآیند را پیچیده كرده است. پیچیدگی و طولانی شدن گذار نه تنها برای جوانان می تواند مخاطره آمیز باشد بلكه مشكلاتی نیز برای خانواده ها و جامعه به همراه دارد. هدف از دسته بندی NEET از منظر سیاستگذاری، تشخیص جوانان آسیب پذیر است.
لیكن باید توجه داشت كه دسته بندی NEET در كشور در حال توسعه نظیر ایران برپایه تعریف كلی كه از NEET صورت گرفته ناقص بوده و الزاما گروه جوان آسیب پذیر را هدف نمیگیرد. NEET بریتانیایی جوان آسیب پذیر است زیرا ترك تحصیل قبل از سن 16 سالگی در این كشور، به دلیل ساختار بازار كار این كشور توسعه یافته، احتمال یافتن شغل پایدار برای جوان را بسیار پایین آورده و لذا وی را مستعد به پیوستن به اقتصاد زیرزمینی و فعالیتهای غیرقانونی می كند. اما در كشور در حال توسعه نظیر ایران موضوع متفاوت است. در جایی كه میانگین سالهای تحصیل در كشور برپایه شاخص توسعه انسانی 2010 كمی بیش از 7 سال است و عمده فعالیتها دارای فناوری پایین و متوسط بوده و نیاز به مهارتهای بالا به شدت كشورهای توسعه یافته نیست، نمیتوان تمامی NEETها را آسیب پذیر و مستعد فعالیتهای غیرقانونی دانست. از آن گذشته جمعیت NEETها نیز خود شامل گروههای مختلفی هستند از جمله:
1- بیكاران: كه خود شامل بیكاران كوتاه مدت و بلندمدت می شود و بزرگترین گروه فرعی هستند.
2- جوانانی كه مسئولیت خانوادگی آنها را از ورود به بازار كار و تحصیل بازداشته است (مثلا نگهداری از سالمندان یا كودكان)
3- جوانان بیمار یا معلول
4- كسانی كه مشكل مالی نداشته و در جستجوی فرصت خاص هستند. این گروه معمولا به طور فعال به دنبال كار یا بهبود مهارتهای خود بوده اما هر فرصت شغلی را نمی پذیرند
5- NEET های داوطلب: این گروه معمولا درگیر فعالیتهای هنری و خلاقانه نظیر موسیقی، نقاشی و یا جهانگردی و ...
6- بی قید و بندها: جوانانی كه در جستجوی شغل یا كسب مهارت و دانش نیستند و این شرایط برای آنها به دلیل محظوریت یا عدم توانایی جسمی و مغزی بوجود نیامده بلكه یا دلسرد (افسرده) هستند و یا به دلایلی نظیر زمینه های خانوادگی مشكل دار، سبك زندگی پرخطر و غیر متعارف اجتماعی را دنبال می كنند.
همانطور كه مشاهده می شود، اولا نمی توان تمامی گروههای فرعی فوق را آسیب پذیر دانست و در ثانی مداخلات دولتی در بحث اشتغال و كاهش دوره گذار مدرسه به كار برای گروهها كاملا متفاوت است. مطالعات جهانی نشان داده است كه "بی قید و بندها" كه زمینه پیوستن به فعالیتهای غیرقانونی و یا ایجاد معضلات اجتماعی را دارند بخش كوچكی از NEET ها را تشكیل میدهد.
در جدول زیر با استفاده از داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن 90، حجم NEET و NLFET در ایران محاسبه شده است. بازه سنی در نظر گرفته شده 29-15 سال است كه معمولا در مطالعات اجتماعی كشور تحت عنوان "جوانان" مورد توجه است. البته محاسبه NEET با توجه به همپوشانی های احتمالی بین داده ها غیردقیق و اجمالی است (تحصیل و اشتغال مانعه الجمع نیستند).
علاوه بر آن از طریق داده های سرشماری نمی توان برآوردی از جوانان در حال كسب مهارت داشت. لازم به ذكر است در این محاسبه جوانان غیرفعال خانه دار را نیز با توجه به محیط فرهنگی كشور در زمره NEET ها قرار ندادهایم. در چنین شرایطی همانطور كه در جدول مشاهده می شود حجم NEET ها كمی بیش از 4 میلیون نفر است كه نزدیك به۱۷.۵ % جوانان در گروه سنی 29-15 سال را شامل میشود. ۵۳.۵% از این گروه را بیكاران (جویای كار) تشكیل میدهند و البته سهم مردان در NEET بیش از زنان است. البته باید توجه داشته باشیم كه با توجه به سئوالات سرشماری، برخی از افرادی كه به دلایل موقتی نظیر بیماری كوتاه مدت، مشكلات مقطعی خانوادگی و نظایر آن در هفته قبل از سرشماری فعالیتی برای یافتن شغل نداشته اند بیكار محسوب نشده و در زمره غیرفعالان اقتصادی قرار گرفته اند.
همانطور كه مشاهده می شود گروه سنی 24-15 سال بیشترین حجم از NLFET را تشكیل داده و لذا آسیب پذیری بیشتری داشته و نیازمند توجه خاص سیاستگذاران هستند. لازم به ذكر است تشخیص بسیاری از دیگر ویژگیهای این گروه برای تدقیق میزان آسیب پذیری و تعیین مداخلات لازم برای ورود آنها به عرصه فعالیت اقتصادی ضروری است از جمله داشتن تجربه فبلی كار و طول دوره بیكاری پس از آن، میزان مهارت، میزان تحصیلات، وضعیت جسمی و روحی و ... كه با توجه به آمار رسمی و موجود كشور امكان استخراج آنها در حال حاضر وجود ندارد.
در انتها تأكید می شود، علیرغم رشد استفاده از شاخص NEET توسط كشورهای عضو OECD و اتحادیه اروپا، این شاخص هنوز در بسیاری از كشورها از جمله ایران به صورت استاندارد در نیامده و در زمره شاخص های كلیدی بازار كار(KILM) قرار نگرفته است. با توجه به اهمیت موضوع و تغییرات ویژگی های بازار كار جوانان كشور كه در حال حاضر توسط كارشناسان قابل تحلیل نیست، توصیه می شود كه بحث و بررسی پیرامون این شاخص بطور جدی تر در دستور كار محافل علمی و سیاستگذاری كشور قرار گیرد.
*كارشناس كارآفرینی و اشتغال
1- Neither labor force nor education or training
نه در بازار کار و نه در آموزش رسمی یا مهارتی
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.