دنیای اقتصاد / در شرایطی که جهان شاهد افت قیمت کالاها است و در این میان نفت سقوط آزاد بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کند، تولیدکنندگان و صادرکنندگان، هر یک به نحوی به دنبال راه چاره می‌گردند، اما در این میان کشورهایی پیروز میدان خواهند بود که وابستگی خود را به کالاها کم کرده و به اقتصاد خود تنوع بخشیده‌اند. شاید به همین دلیل است که نشریه اکونومیست در مقاله‌ای که در شماره جدید خود منتشر کرده، کالاها را همچون پری‌های دریایی دلفریب اما خطرناک توصیف کرده است. اکونومیست نوشته است:
کالاها همچون پری‌های دریایی هستند، دلفریب اما خطرناک. وقتی که قیمت‌ها بالا است، در دل سیاستمداران کشورهای صادرکننده کالاها قند آب می‌شود. عواید حاصل از صادرات نفت، گاز و فلزات، خزانه دولت را پر می‌کند. جریان سرمایه‌های خارجی به سمت داخل کشور جاری می‌شود و مشاغل دارای درآمد بالا ایجاد می‌شوند. اغلب، دولت‌های چنین کشورهایی سایر بخش‌های اقتصاد را نادیده می‌گیرند و بر این باورند که دوران خوش هرگز به پایان نخواهد رسید، اما همیشه این دوران به پایان می‌رسد.
با سقوط قیمت کالاها، بسیاری از کشورها می‌فهمند که وقتی یک اقتصاد بیش از حد به منابع طبیعی خود وابسته باشد چه روی خواهد داد. ونزوئلا، با بزرگ‌ترین منابع نفت جهان، در آستانه ورشکستگی است. برزیل و نروژ، دو صادرکننده دیگر نفت، شاهد کاهش پیش‌بینی رشد اقتصادی‌شان بوده‌اند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه شاهد آن خواهد بود که مطابق برآوردهای بانک مرکزی این کشور، اقتصاد کشورش در سال 2015 تا 5 درصد کوچک می‌شود. احتمالا بدهی کشورش نیز به وضعیتی دچار می‌شود که رتبه اعتبارات این کشور به «ناچیز» افت خواهد کرد. وقتی که قیمت‌های کالاها در سال 2014 شروع به سقوط کردند، اقتصاددانان نگران وقوع بدترین شرایط برای سایر صادرکنندگان کالاها بودند، اما تاکنون بسیاری از کشورها توانسته‌اند فراتر از انتظارات پیش روند. فقط معدودی از کشورهای آمریکای لاتین از جمله آرژانتین، ونزوئلا و احتمالا برزیل در سال 2015 وارد رکود خواهند شد. سایر کشورها شاهد کاهش پیش‌بینی‌ها از رشد اقتصادی خود بوده‌اند، اما هنوز در وضعیت خوبی به‌سر می‌برند. شیلی که یک صادرکننده مس است و زمانی اسیر شرایط بازار می‌شد، در سال جاری میلادی رشدی تا 3 درصد را برای اقتصاد خود تجربه خواهد کرد. پرو که تا حدود زیادی به صادرات فلزات خود متکی است، شاهد رشدی 5 درصدی خواهد بود. اقتصاد آمریکای لاتین در کل تا 2 درصد رشد خواهد کرد. انتظار نمی‌رود که در سال 2015 هیچ صادرکننده نفت در خاورمیانه وارد رکود شود (البته اندازه‌گیری رشد اقتصادی در کشورهایی که درگیر جنگ هستند، تقریبا غیرممکن است). عربستان سعودی از منابع عظیم ارزی خود استفاده می‌کند تا هزینه‌های دولت را رونق بخشد و پیش‌بینی می‌شود که این اقتصاد در سال 2015 تا 4.5 درصد رشد کند.
اما برخی کشورهای آفریقایی در حال آسیب دیدن از شرایط موجود هستند. نیجریه که تقریبا صادراتی جز نفت ندارد، در سال 2014 شاهد افت ارزش پول خود تا 14 درصد بوده است. زامبیا که یک صادرکننده مس است، در ماه ژوئن به صندوق بین‌المللی پول محتاج شد، اما اوضاع کشورهای دیگر آنقدرها که گفته می‌شود هم بد نیست. در مقایسه با دوره‌های پیشین افت قیمت کالاها، این بار ارزش پول کشورها نسبتا بالا مانده است. فقط کشورهایی که از بیماری مهلک ابولا آسیب دیده‌اند و گینه استوایی در سال 2015 شاهد کوچک شدن اقتصادهای خود خواهند بود. انتظار می‌رود مناطق جنوبی صحرای آفریقا در سال‌جاری تا 5 درصد رشد کند.
دو عامل می‌تواند این واقعیت را توضیح دهد که چرا برخی از صادرکنندگان کالاها بهتر از سایرین می‌توانند در برابر افت قیمت کالاها تاب بیاورند. نخست باید گفت بسیاری از دولت‌ها موفق شده‌اند که شرایط کشورشان را برای کسب‌وکارها مناسب‌تر سازند. بر اساس اعلام بانک جهانی، طی سال‌های اخیر، مناطق جنوبی صحرای آفریقا در بهبود فضای کسب و کار همچون ستاره درخشیده است. کشور رواندا که به مدت 20 سال جنگ داخلی فرسایشی را تحمل کرده بود، اکنون برای کسب‌وکار حتی جایی بهتر از ایتالیا محسوب می‌شود.
فضاهای بی‌خطر برای کسب‌وکار، موجب جذب سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی می‌شوند. در سال‌های اخیر، به‌رغم تلاطم‌های جهانی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقا افزایش یافته است. پول‌های خارجی به تنوع بخشیدن به اقتصادهای آفریقایی کمک می‌کنند. رشد اخیر اقتصاد نیجریه هیچ ارتباطی به بخش نفت آن – که دچار رکود شده است- ندارد. این کشور رشد خود را مدیون بخش مالی و سایر خدماتش است. حتی کشور چاد، که یک صادرکننده نفتی است که اقتصاد
تک بعدی آن مشهور است، به‌تازگی علائمی نشان داده است از اینکه سهم درآمدهای نفتی از کل درآمدهایش به‌طور روزافزونی کاهش می‌یابد. اما در روسیه وابستگی به کالاهای نفتی و غیرنفتی هیچ کاهشی نیافته است. به‌خاطر رکود در بخش سرمایه‌گذاری‌های خارجی که در سال 2014 به شدت به این اقتصاد آسیب زد،تنوع بخشی به این اقتصاد بیش از هر زمان دیگری برای پوتین دشوار است.
دوم اینکه، برخی کشورهای آمریکای لاتین و آفریقا مانند زامبیا و شیلی اکنون سیاست‌های مالی خاصی را در پیش گرفته‌اند که بر اساس آن در دوران خوب اقدام به پس‌انداز و در دوران بد هزینه می‌کنند. سایر کشورها به‌ویژه در خاورمیانه نرخ مالیات را افزایش می‌دهند تا بتوانند با کاهش فروش کالاها مقابله کنند. یک دهه پیش بودجه کشور آنگولا تقریبا به‌طور کامل به نفت وابسته بود اما اکنون یک سوم آن از بخش‌های دیگر تامین می‌شود. شیلی، کشوری که مس 60 درصد از صادرات آن را به خود اختصاص می‌دهد، زمانی به‌خاطر مدیریت نادرست درآمدهایش از این فلز با ارزش، زبانزد بود.
اما اکنون یک هیات مستقل مسوولیت کنترل استفاده‌های دولت از درآمدهای کشور از مس را بر عهده دارد. در سطح جهان، برخی صادرکنندگان کالاها در سال 2015 با شرایط سختی روبه‌رو خواهند شد، اما برخی دیگر دلایل کافی برای خوش‌بینی در اختیار دارند. آفریقا برای دهه‌ها وابستگی شدیدی به منابع خود داشت اما امسال ممکن است به یکی از مناطقی تبدیل شود که سریع‌ترین رشد اقتصادی را به خود اختصاص می‌دهد. دیگر سرنوشت آفریقا به چرخ و فلک کالاها که گاه آن را بالا ببرد و گاه به پایین بکشاند، وابسته نیست. اگر پوتین هم یک دهه پیش حاضر می‌شد که روش خود را تغییر دهد و بر موج قیمت کالاها سوار نشود، امروز مردمانش با چنین سال سختی مواجه نمی‌شدند.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.