امنیت غذایی، سیاسی و اقتصادی منطقه منا

بورس24 : مصر که پرجمعیت ترین کشور عرب است ۸۰ درصد گندم مورد نیاز خود را از روسیه و اوکراین تامین می‌کند. لبنان که سال هاست با بدهی های خارجی عظیم و نرخ بالای تورم رو به روست  60 درصد گندم مورد نیاز خود را از دو کشور یاد شده تامین می‌کند. دیگر کشورهای عرب خاورمیانه و شمال آفریقا _منطقه منا_ نیز هر یک به میزانی تحت تاثیر جنگ روسیه علیه اوکراین قرار گرفته اند.

سال گذشته میلادی نرخ تورم در خاورمیانه و شمال آفریقا به 14.8 درصد رسید و امسال بدون شک وضعیت رشد قیمت ها بسیار نگران کننده تر خواهد بود. طی سده‌های متمادی، نان غذای اصلی مردم جهان بوده است. بر سر دسترسی به این ماده غذایی جنگ ها و انقلاب های مختلف رخ داده و طی سال های گذشته شاهد ناآرامی‌های شدید به دلیل افزایش قیمت‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا بوده ایم. جنگ اوکراین تداوم عرضه گندم به کشورهای یاد شده را در معرض خطر قرار داده است.

یک سوم گندم صادراتی جهان از روسیه و اوکراین صادر می‌شود. همچنین این دو کشور ۲۰ درصد ذرت و ۸۰ درصد روغن آفتابگردان جهان را صادر می کنند. به ویژه در منطقه منا، وابستگی به عرضه محصولات یاد شده از روسیه و اوکراین شدید است. قیمت فروش آتی گندم از زمان حمله روسیه به اوکراین ۳۰ درصد افزایش یافته است. قبل از جنگ، ۹۸ درصد گندم و ذرت اوکراین از دریای سیاه صادر می‌شد و نیمی از آن دو محصول به منطقه منا صادر می‌شد.

اکنون این مسیر صادرات مسدود شده است. اوکراین تلاش کرده محصول کشاورزی خود را از طریق قطار صادر کند اما استفاده از این روش با موانعی مواجه است. همچنین کشاورزان اوکراینی که در کشورشان باقی مانده‌اند به راحتی نمی توانند روی زمین های خود کار کنند. روسیه بزرگ ترین صادرکننده گندم جهان و صادرکننده بزرگ کود است. نگرانی ها از تحریم های غرب علیه روسیه سبب شده صادرات گندم و کود از این کشور دچار اختلال شود. مشخص نیست جنگ و اثرات آن تا چه وقت ادامه پیدا خواهد کرد و به همین دلیل نگرانی درباره بحران غذایی در جهان شدت پیدا کرده است.

اختلال ها در زنجیره های تامین و مسیرهای صادراتی یک عامل افزایش نرخ تورم در جهان است. از پیش به دلیل همه گیری کرونا و میزان بالای نقدینگی در اقتصادها، تورم در اقتصادهای مختلف به شدت افزایش یافته بود و در هفته‌های گذشته جنگ اوکراین به رشد قیمت ها سرعت بخشیده است. در آمریکا ماه مارس نرخ تورم در محدوده 8.5 درصد قرار گرفت.

صدها میلیون نفر در اقتصادهای منطقه منا از رشد قیمت مواد غذایی و دیگر کالاها به شدت لطمه می‌بیند. آنها کسانی هستند که از پیش وضعیت خوبی نداشتند و حالا حتی برای تامین نیازهای اولیه زندگی خود با مشکل مواجه شده اند. یکی از کارشناسان شورای آتلانتیک می‌گوید: "تورم و وضعیت اقتصادی بیش از فقدان آزادی بر این منطقه تاثیر می‌گذارد و وقتی برای مدتی شرایط دائما بدتر می شود ناآرامی‌های اجتماعی شروع می شود."

بنا به اعلام صندوق بین‌المللی پول، نرخ تورم سال گذشته در منطقه منا 14.8 درصد بود. بیشترین رشد قیمت ها در بخش مواد غذایی مشاهده شد. جنگ اوکراین بر سرعت افزایش قیمت‌ها افزوده است. سازمان ملل اعلام کرده اکنون نسبت به یک سال پیش قیمت مواد غذایی ۳۴ درصد بالاتر است. رئیس برنامه غذای سازمان ملل می گوید ۴۵ میلیون نفر در ۳۸ کشور در معرض قحطی هستند. شاهد رشد ۳۸ تا ۴۰ درصدی قیمت مواد غذایی هستیم و در برخی کشورها نظیر سوریه، رشد قیمت ها ۱۰۰ تا ۲۰۰ درصد است. با آن که کشورها تلاش می‌کنند مواد غذایی مورد نیاز خود را از منابع گوناگون تامین کنند اما تورم بالا یک پدیده جهانی است و همین عامل سبب می‌شود یافتن منابع جایگزین دشوار باشد.

برخی کشورهای منطقه منا به شدت در معرض ناآرامی‌های اجتماعی هستند. مصر ۸۰ درصد گندم مورد نیاز خود را از روسیه و اوکراین تامین می‌کند. برنامه یارانه نان در این کشور برای بیش از نیمی از جمعیت آن اجرا می‌شود و ستون ثبات سیاسی این کشور است. به همین دلیل است که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که وضعیت مالی خوبی دارند فورا میلیاردها دلار به مصر کمک کردند تا مشکلات اقتصادی این کشور حل شود. اگرچه مصر همچنان می تواند وام بگیرد اما افزایش نرخ های بهره در اقتصادهای بزرگ و کاهش تقاضا برای اوراق قرضه اقتصادهای نوظهور فشار قابل ملاحظه بر اقتصاد مصر وارد خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که دولت مصر دچار ورشکستگی شود. لبنان نیز ممکن است دچار قحطی شود و افزایش فشارها به ناآرامی های سیاسی منجر می شود.

بحران غذا و افت استانداردهای زندگی سبب می شود هرگونه ناآرامی در کشورهای منطقه منا به شدت خشونت بار باشد. اختلال ها در عرضه گندم از روسیه و اکراین امنیت غذایی، سیاسی و اقتصادی ده‌ها کشور را به خطر انداخته است. اگر این اختلال‌ها ادامه یابد طی ماه‌های آینده وضعیت غذایی بسیاری از کشورها که به صادرات گندم روسیه و اکراین وابسته هستند بدتر خواهد شد.