در سال های گذشته دولت به علت به عهده گرفتن تعهداتی بیش از توانایی خود دچار کسری بودجه شده و نبود یک ابزار مناسب برای جبران این کسری دولت را با مشکلاتی مواجه کرده است.
در گذشته این کسری با درآمدهای نفتی و صادرات نفت جبران می شد که این موضع در طی چند دهه اخیر، به علت تحریم ها و کمبود قیمت نفت، کسری بودجه دولت را جبران کند و در برخی موارد بدهی های دولت افزایش هم یافت. به عنوان مثال طلب پیمانکاران از دولت منجر شد تا آن ها با کمبود نقدینگی مواجه شوند.
در پی این موضوع دولت بر آن شد تا ابزاری برای تسویه بدهی های خود به کار ببرد و این ابزار را با نام اسناد خزانه اسلامی منتشر کند. به عبارت دیگر اسناد خزانه اسلامی نوعی از ابزار بدهی بابت تسویه بدهی عملیات یا پروژه هایی است که از سوی دولت به پیمانکار واگذار می شود.
در تاریخ 8 مهرماه سال گذشته اولین اسناد خزانه اسلامی از سوی دولت با قیمت اسمی هر برگه 100 هزار تومان و سررسید 23 اسفند 94 ، در فرابورس پذیرش شد که هر برگه آن 90 هزار تومان کشف قیمت گردید و در اختیار خریداران حقیقی و حقوقی قرار گرفت.
لازم به ذکر است که سود اسناد ذکر شده براساس کشف قیمت صورت گرفته تعیین می شود و اگر بخواهیم نرخ سود این اسناد ثابت بماند باید قیمت آن ها با شیب ثابت تا زمان سررسید افزایش یابد و اگر افزایش یا کاهش قیمت این اسناد با شیب ثابتی نباشد باعث تغییر در نرخ سود اوراق خواهد شد.
در ادامه باید گفت که این اوراق در شفاف سازی نرخ بهره در اقتصاد نقش مهمی را ایفا می کند و می تواند بخش قابل توجهی از چالش کمبود منابع در بانک ها و بنگاه ها را رفع نماید.
به سبب تازه بودن این اوراق در اقتصاد کشور و ترویج آن برای رفع کمبود نقدینگی دولت ها و همچنین کشف نرخ واقعی سود، بورس24 بر آن شد تا سوالاتی در خصوص آن را از مسئولین فرابورس جویا شود. گفتگوی زیر با مبینا بنی اسدی مدیر روابط عمومی فرابورس در همین راستا تنظیم شده است.
تعریف کلی از اسناد خزانه ارائه دهید و تفاوت آن با اوراق قرضه سایرکشورها در چیست؟
اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است كه دولت به منظور تسویه بدهی‌های خود با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبكاران غیردولتی واگذار می‌کند. معاملات ثانویه این اسناد پس از عرضه اولیه، به کسر از ارزش اسمی در بازار فرابورس ایران انجام می‌شود و ضامن آن وزارت امور اقتصادی و دارایی است که خزانه‌داری كل كشور نیز بازپرداخت مبلغ اسمی این اوراق را در سررسید به عهده گرفته است.
از آنجایی که اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی كمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و در قالب قرارداد قرض است که ماهیت ربوی دارد، کمیته محترم فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار برای پر کردن خلا حذف اسناد خزانه متعارف، اسناد خزانه اسلامی را بر اساس قرارداد بیع دین طراحی کرده و این اسناد صرفا به کسانی تعلق می‌گیرد که کار مشخصی انجام داده‌اند. به عنوان نمونه پیمانکاران دولت این اسناد را در قبال مبالغی که بابت پروژه‌های انجام شده از دولت طلب دارند، دریافت می‌کنند تا طلب خود را تسویه کنند. در مجموع می‌توان گفت اسناد خزانه اسلامی ابزاری است که به کارگیری آن در اقتصاد کشور مزایای متعددی دارد که خوشبختانه در حال حاضر با رونق بازار معاملات ثانویه آن در فرابورس ایران این مزایا قابل بررسی و مشاهده است.
این اسناد در بازار ایران چقدر می‌تواند موفق عمل کند؟
اغلب دولت‌ها در دوره‌هایی از فعالیت خود ممکن است با کسری بودجه مواجه شوند که می‌تواند ناشی از نوسانات درآمدی باشد. این مشکل مختص کشور ما نیست و بارها دیده شده که سایر کشورها نیز با چنین موانعی مواجه بوده‌اند. در چنین دوره‌هایی ممکن است دولت نتواند به موقع به تعهدات خود عمل کند و در این بین اگر به عنوان نمونه پیمانکاران بخش خصوصی را که وظیفه اجرای پروژه‌های عمرانی تعریف شده در وزارتخانه‌های کشور را بر عهده دارند، در نظر بگیریم؛ عدم ایفای به موقع تعهدات دولت به آنها موجب ایجاد خلل در ادامه پروژه‌ها خواهد شد.
این موضوع در حالی است که دولت با انتشار اسناد خزانه اسلامی با سررسید ماه‌های آتی و تحویل آنها به پیمانكاران، عملا تعهدات خودش را در مقابل آنها ایفا می‌كند و به این وسیله جلوی توقف پروژه‌ها را می‌گیرد. انجام معاملات ثانویه این اسناد در فرابورس ایران هم میزان کارایی این ابزار را تا حد قابل توجهی بالا برده است. درواقع معاملات ثانویه اسناد خزانه اسلامی به آن دسته از کسانی که نیاز ضروری به تامین مالی دارند و نمی‌توانند تا زمان سررسید اوراق، تامین مالی خود را به تاخیر بی‌اندازند کمک خواهد کرد تا در فضای شفاف بازار سرمایه و با قیمتی که بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود اوراق خود را به فروش برسانند و در اسرع وقت منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند. از طرف دیگر خریدار این اوراق نیز فرصت سرمایه گذاری مناسبی به دست خواهد آورد که با بررسی‌های به عمل آمده در خصوص نرخ بازدهی این اسناد، می‌تواند از این ابزار به بهترین نحو در تکمیل سبد مالی خود استفاده کند.
اسناد خزانه اسلامی به چه اندازه در شرکت‌ها می‌تواند مثمر ثمر واقع شود؟
به هر ترتیب همانطور که گفته شد دولت در حال حاضر اسناد خزانه اسلامی را بابت بدهی خود به پیمانکاران منتشر کرده و عرضه می‌کند، بنابراین این اسناد به عنوان یکی از ابزارهای تامین مالی دولت شناخته می‌شود. شرکت‌هایی که به عنوان پیمانکار دولت به فعالیت مشغولند با دریافت مطالبات خود از طریق این اسناد، شاهد کاهش معنادار هزینه‌های تامین مالی و در نتیجه بهبود سودآوری خود خواهند بود و به این ترتیب طرح‌های عمرانی و زیرساختی در کشور نیز تداوم می‌یابند و کل اقتصاد از آثار مثبت ناشی از آن متاثر می‌شود.
بازار سرمایه ایران پتانسیل افزایش حجم و ارزش این اسناد را دارد؟
به طور قطع بازار سرمایه کشور پتانسیل افزایش عرضه و پذیرش این اوراق را دارد. شاهدی بر این ادعا، استقبال چشمگیر سرمایه گذاران داخلی و بعضا خارجی از معاملات این اسناد در فرابورس ایران است که نشان می‌دهد بازار سرمایه پتانسیل افزایش حجم و ارزش معاملات این اسناد را دارد و با برنامه‌های دولت برای بازپرداخت مطالبات پیمانکاران و نیز توسعه بازار بدهی در کشور، به طور قطع هر ساله بر حجم و ارزش معاملات این اسناد در فرابورس ایران افزوده خواهد شد.
حجم و ارزش اسناد خزانه منتشر شده تا به الان چقدر بوده؟
در سال 94 بالغ بر 50 میلیون برگه اسنادخزانه اسلامی به ارزش بازخرید 5 هزار میلیارد تومان منتشر شده است.
برنامه‌های آتی برای انتشار اوراق در سال ۹۵ چیست؟ چقدر افزایش می‌یابد؟
مدیرکل مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان یکی از دست‌اندرکاران راه‌اندازی معاملات اسناد خزانه اسلامی، اواخر سال گذشته اعلام کرد، در سال 94 بالغ بر 5 هزار میلیارد تومان از این اسناد در فرابورس ایران پذیرش شده و برنامه ریزی شده تا برای سال آینده نیز این رقم افزایش پیدا کند و به قابلیت‌های آن افزوده شود.
بنابر گفته ایشان، در لایحه بودجه سال 95 دولت به منظور انتشار 22 هزار و 500 میلیارد تومان اوراق تامین مالی از طریق بازار سرمایه برنامه‌ریزی کرده که 7 هزار و 500 میلیارد تومان آن مربوط به اسناد خزانه اسلامی و 15 هزار میلیارد تومان آن اوراق صکوک اسلامی است.
جذابیت‌های این اسناد برای سرمایه گذار خرد چیست؟
از آنجا که خزانه‌داری کل کشور بازپرداخت وجه اسمی این اسناد را در سررسید به عهده گرفته و تضمین کرده است، این اسناد برای سرمایه گذاران خرد و به طور کلی کلیه معامله‌گران آن کم ریسک تلقی می‌شود. بنابراین یکی از جذابیت‌های این اوراق را می‌توان اطمینان نسبی از دریافت وجه اسمی آن قلمداد کرد. ضمن اینکه این اسناد یک ابزار سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت برای سرمایه‌گذارانی است که می‌خواهند نقدشوندگی دارایی خود را حفظ کرده و در عین حال، سرمایه‌گذاری کنند. از همین رو ابزار موفقی برای سرمایه‌گذاری کوتاه مدت به شمار می‌رود و برای خریداران جذاب است. ضمنا دولت با پرداخت به موقع مبلغ نخستین سری از اوراق پیش از سررسید که در اواخر سال گذشته اتفاق افتاد نشان داد در این زمینه مصمم است انضباط مالی خود را نشان دهد و این نشانه خوبی برای سرمایه‌گذاران خواهد بود.
نظرات :
شما می توانید اولین نفری باشید که برای این مطلب نظر می دهید.